Сяргей Егарэйчанка - Дэманы доктара Глінскага

– Вы няўважліва слухалі мяне ў самалёце, Якуб. Пад рэактарам яшчэ размешчана станцыя ачысткі вады, тэхнічныя сховішчы і рэзервуары. Туды мы яшчэ дабяромся, гэта не самая цікавая частка бункера. Аднак, здаецца, нам трэба выходзiць.

Сценкі шахты сапраўды сталі зноў празрыстымі, і створкі усё гэтак жа непрыкметна разышліся ў бакі. Першым, што я ўбачыў перад сабой, быў зіхатлівы твар невысокага пажылога чалавека ў акулярах з абсалютна сівой галавой. Чалавек меў трохі пацешны выгляд, нагадваючы, з аднаго боку, тыповы вобраз злёгку звар’яцелага навукоўца, а з другога – лагоднага дзядулі, што знаходзіць найвялікшае задавальненне ў забавах са сваімі ўнукамі.

– Тамім, чаму вы не паведамілі мне аб вашым прыбыцці? – чалавечак умудрыўся, не змяняючы зіхатлівага выгляду, люта накінуцца на Гора. Пры гэтым яго твар з шырокай усмешкай быў звернуты да мяне, а не да араба. – Мне толькі што тэлефанаваў Марка і сказаў…

– Я прыдушу гэтага вашага Марка за яго доўгі язык, прафесар. Дазвольце прадставіць вам …

– Доктар Глінскі, я бязмежна рады бачыць вас! – стары не слухаў Гора, і той змоўк з напускным выразам крыўды на твары. – Я прафесар Клаўс, кіраўнік энергетычнага праекта. Ведаеце, чым мы займаемся тут? Мы запальваем зоркі, доктар!

– Я ўжо чуў трохі пра вашу распрацоўку, прафесар. Шчыра кажучы, мне да гэтага часу не верыцца, што вам удалося стварыць цалкам устойлівы стэларатар, які не толькі прыдатны для выпрабавання ў навуковых мэтах, але і гатовы да атрымання практычнай карысці ў выглядзе энергазабеспячэння архіпелага.

Клаўс зарагатаў.

– Мой дарагі Якуб (дазволіце мне так называць вас?), я ведаю, што гэта гучыць як фантастыка і што самыя аптымістычныя прагнозы кажуць аб немагчымасці практычнай прымянімасці стэларатараў як мінімум да другой паловы дваццаць першага стагоддзя, аднак нам удалося ступіць у будучыню ужо сёння дзякуючы неверагодна шчодраму фінансаваму ўліванню, прыцягненню самых лепшых спецыялістаў і стварэнню ўсіх неабходных умоў для нашай працы. Зразумела, не абышлося і без таго, што прынята называць «пробліскам геніяльнасці», прарыўных думак, сфармуляваных патрэбнымі людзьмі ў патрэбны час. Мы сапраўды ўшчыльную падышлі да магчымасці выпрацоўваць на нашым рэактары дастатковую колькасць энергіі не толькі для таго, каб забяспечваць патрэбы архіпелага, але і ўсяго рэгіёна, дзе мы знаходзімся. Мы гатовыя выпрацоўваць больш энергіі, чым дае сярэдняя атамная электрастанцыя, пры гэтым наша вытворчасць будзе значна больш бяспечнай і невымерна больш экалагічнай. І гэта толькі пачатак! Паглядзіце, Якуб, гэта наша дзецішча, – і Клаўс павярнуўся назад, даючы мне нарэшце магчымасць зірнуць на велізарную канструкцыю, якая размяшчалася за яго спінай.

Паглядзець сапраўды было на што. Памяшканне, у якім размяшчаўся рэактар, па памерах амаль раўнялася ўваходнай зоне бункера, прычым вышыня столей візуальна здавалася нават большай. Амаль усю прастору займала вялізная замкнёная канструкцыя – круглы тунэль вышынёй у тры чалавечыя росты, аблытаны высакавольтнымі правадамі і шматлікімі патрубкамі. Уся канструкцыя была закрыта рыштаваннямі з усталяваным на іх разнастайным абсталяваннем.

У такія моманты я, гуманітарый, заўсёды адчуваў сваю бездапаможнасць і схіленне перад тэхнічным геніем чалавека, здольным не толькі прыдумаць і сабраць падобную канструкцыю, але і прымусіць яе працаваць. Цяпер мяне апанавала менавіта такое пачуццё.

Вакол рэактара сабралася блізу дваццаці чалавек тэхнікаў, яны ўважліва слухалі Клаўса і глядзелі на мяне, аднак вымушаны прызнаць, што ў гэтую хвіліну я забыўся аб правілах прыстойнасці і нават не паціснуў рукі гэтым людзям. Яны, зрэшты, не навязвалі сваё знаёмства, трымаючыся воддаль з некаторай павагай, аднак жа і з пачуццём уласнай годнасці.

Клаўс дапытліва зазіраў мне ў твар, як пачатковец-мастак, які жадае атрымаць адабрэнне і рэкамендацыю заслужанага мэтра.

– Ну як вам, Якуб?

– Мне здаецца, бессэнсоўна прасіць ацэнкі ў такога дылетанта, як я, прафесар. Адно я магу сказаць дакладна: калі вы сапраўды прымусіце гэтую машыну працаваць, я буду да канца жыцця схіляцца перад вамі.

Стары быў задаволены, нібы кот, якога пачаставалі смятанай.

– Вы ведаеце, чаму гэтыя рэактары называюць стэларатарамі?

– Ад лацінскага «stella» – зорка, калі не памыляюся?

– Усё так. Унутры гэтага тунэля адбываюцца працэсы, падобныя да такіх жа ў сонечным ядры. Мы разаграваем вадародную плазму да тэмпературы амаль у сто мільёнаў градусаў па Цэльсію і ўтрымліваем яе ў раўнаважкім стане з дапамогай вельмі складанай сістэмы магнітаў і кантролераў. Прыкладна тое самае адбываецца і на Сонцы. Мы зможам дасягнуць мары ўсіх пісьменнікаў-фантастаў – выкарыстоўваць энергію цэлай зоркі для патрэб чалавецтва, і гэта будзе не фантастыкай, а самай што ні на ёсць рэальнасцю, якая стала магчымай дзякуючы сумеснай працы выбітных розумаў. Гэта невялікі рэактар, але нават з дапамогай такой малюткі вельмі хутка мы зможам выйсці на практычную магутнасць у 20 гігават. Уяўляеце, што будзе, калі пабудаваць такі рэактар, але ў некалькі разоў большы у прамысловых раёнах зямнога шара, якія патрабуюць велізарнай колькасці энергіі? Некалькі стэларатараў здольныя пакрыць усе патрэбы Еўропы, а гэта цалкам зменіць не толькі наша ўяўленне аб энергазабеспячэнні чалавецтва, але і само аблічча нашай цывілізацыі! Надзейныя ўстаноўкі, якія выпрацоўваюць гіганцкую энергію практычна бясплатна – бо палівам для такога рэактара валодаюць усе краіны свету: вадарод не каштуе нічога.