Әхәт Гаффар - Сайланма әсәрләр. 4 томда. Том 4

Без, татар гавамы, кешелек дөньясына мәңге җуелмас сут биргәнбез икән, шул яшәр сутлы агачның еллар әйләнәсендәге бер эзе Әбрар Гыйбадулла улы Кәримуллинныкы булыр. Әгәр дә хәзер барча төрки, ислам дөньясы аның хезмәтләрен булган, бар дип таный икән, моның хакына аның үз-үзен тереләй яндырганын белик. Корылыкта яңгырның һәр тамчысы кадерле. «Теге» корылык заманында һәркем иркен фикер йөртү хокукына сусап яшәде. Әбрар Кәримуллинның без татарларның кемлеге хакындагы, безнең кемлегебез, кем булырга тиешлегебез хакындагы һәр китабы озын-озак тышауда тотылган хыялларыбызны иркенгә – табигый җәйләүгә җибәрүгә тиң булды. Аның гыйльми фикерләве сөреп тырмалаган җир тасмасы, чәнечкеле тимерчыбык, таш дивар кебек шартлы чикләрне белмәде. Хакыйкатьне белер, таныр, аны тирән коедан суырып чыгарыр өчен, ул, кан тамырлары чылбырын мәңге өзелмәслек итеп көрнәгән хәлдә, бәгъзе томаналарга (укымышлы сыйфатта күкрәк киергәннәргә) каршы затлы кынындагы күгәрмәс хәнҗәрен ялтыратып күрсәтте. Тик үз дошманнарын юк итәр өчен түгел, ә бәлки аның хакыйкать кояшы нурларында ялтыравы белән халыкка рухи ләззәт бирер өчен. Һичнинди тетрәүләр дә селкетмәслек гаделлек телисең икән, иң элек тор- мышның һәммә хәшәрәт ялганына бармагың белән төртеп күрсәтә бел.

Ул, Әбрар Кәримуллин, белде. Чөнки кирәкле хакыйкатьне соңгы олы сугышта бөтен Ауропаны түше белән сукалап, буразналап эзләде.

Тапты, халкыбызны инандырырлык хакыйкатькә тап булды. Шушы хакыйкать исә аны, ахыр килеп, үткән XX гасырдагы татар гавамының иң каһарманнарыннан тәкъсирле бер зат итте.

Шулай итеп, күренекле галим, җәмәгать эшлеклесе, филология фәннәре докторы, Татарстан Республикасы Фәннәр академиясенең хакыйкый әгъзасы, җөмһүриятебезнең атказанган фән эшлеклесе, Г. Тукай исемендәге Дәүләт бүләге иясе, Кол Гали исемендәге Халыкара бүләк алган язучы Әбрар Гыйбадулла улы Кәримуллин үз тәкъдиренә язганны соңына кадәр чын кешечә үти белде. Ул – татар халкының фанилыгы белән бакыйлыгы арасында Сират күперендә тулы вәкаләтле илче иде. Тереләрнең җәннәте белән тәмугы арасындагы шикелле.

Һичшиксез, һәрбер китап укучыны тетрәндерү, иң кимендә сокландыру, аннары соң уйландыру көченә ия. Йә тәмам төшенкелеккә бирелдерү, бар булган ышанычыңнан ваз кичтерү көченә дә. Шулай да һәрбер китап – галәмдәге бер йолдыз ише нәрсә. Ырымдагыча, тәкъдир, җирдәге һәрбер кешегә атап, йолдыз элеп куйган, инде дә ул гаип булган сурәттә, фани дөньяга иңдерелгән гомер шәрифләрең дә бетә, имеш.

Тик шулай да аерым бер шәхескә, кавем, ыруг, тулаем бөтен кешелеккә яңа караш ачарга теләгән язучылар да бар. Алар, өч дистә ярым китап иҗат иткән Әбрар Кәримуллин ише, бик сирәк, күзгә бәрелеп тормаслар, ә бәлки читтә генә хәлдә, яңгыр арты яңгыр сыман, сораулар яудырып торырлар, ләкин белерләр: әйтик, йөз язучының мең соравына укучы бер җавап тапкан сурәттә, Киек Каз Юлы үз юнәлешеннән тайпылмас та, кеше үз иманын югалтмас.

Дөрес, ошбу кешелек дөньясы – һич тә әйбәтнең яхшырагы түгел. Ә каләм иясе, каләм куәсенә ия берәү, хәл кадәри ирешелгән камиллек тәмам аламага әйләнмәсен өчен, үз йөрәгеннән тамган кан белән «Алай түгел, болай ул» дип әйтә бел- гән шәттә, яшәү агачын суык сукмас, куырмас, көйдермәс.

Менә хәзер Әбрар ага хакында элегрәк язганымнан бер өлешен кабатлап китсәм, урынлы булырдыр.

Без – болгар-татар гавамы. Кешелек дөньясына мәңге җуелмас сут биргәнбез икән, шул яшәр сутлы агачның еллар әйләнәсендәге бер эз Әбрар Гыйбадулла улы Кәримуллинныкы булыр. Әгәр дә аның хәзер барча төрки, ислам дөньясы хезмәтләрен булган, бар дип таный икән, моның хакына аның үз-үзен тереләй яндырганын белик тә теш казналарыбызны тагын да ныграк кысыйк әле. Корылыкта яңгырның һәр тамчысы кадерле. «Теге» корылык заманында Әбрар Кәримуллинның без татарларның кемлеге хакындагы, безнең кемлегебез, кем булырга тиешлегебез хакындагы һәр китабы озын-озак тышауда тотылган хыялларыбызны иркенгә – табигый җәйләүгә һау-һаулап җибәрүгә тиң булды. Ул, Әбрар Кәримуллин, моңарчыга тикле бар булган татар гыйлем, каләм ияләре сафын тулыландырып:

– Төпсез мичкәгә су ташу бетсен инде, җәмәгать. Югыйсә әнә тулган айдагы үги Зөһрә кыз хәлендә калмагаек, – дип кисәтте дә кисәтте, кисәтте дә кисәтте.

Аннары соң – без һич тә көтмәгәндә, ә бәгъзеләр зарыгыплар көткәнгәме соң – кинәт гаип булды.

Юк, юк хак түгел. Ул, хакыйкатьне белер, таныр, аны тирән коедан суырып чыгарыр өчен, гыйлеменең, гайрәтенең бөтен кан тамырлары чылбырын мәңге өзелмәслек итеп көрнәгән хәлдә, бәгъзе томаналарга (укымышлы сыйфатлы күкрәк киергәннәргә) каршы затлы кынындагы күгәрмәс хәнҗәрен ялтыратып күрсәтте дә – бакыйлыкка китте дә барды.