Уільям Моэм - Апавяданні

- Відаць, вы не зусім добра помніце змест цыдулкі. Можа, прачытаеце яе яшчэ раз?

- Не, навошта, - хутка адказала яна.

- Няўжо вы думаеце, што такую цыдулку можа напісаць жанчына чалавеку не вельмі блізкаму, каб усяго толькі параіцца наконт стрэльбы?

- І праўда, цыдулка сумбурвая, тон даволі ўсхваляваны. У мяне, ведаеце, такі стыль. Смешна, безумоўна. - Яна ўсміхнулася. - Акрамя таго, калі Джэф хварэў, я, як маці, яго даглядала. Роберт жа не хацеў, каб ён да нас прыязджаў. Вось і запрасіла яго, калі Роберта не было дома.

Містэр Джойс стаміўся сядзець нерухома. Ён падняўся і прайшоў па пакоі, абдумваючы словы, з якімі збіраўся да яе звярнуцца. Спыніўся каля свайго крэсла, абапёрся на спінку. Загаварыў ён не спяшаючыся і вельмі значна:

- Місіс Кросбі, я б хацеў пагаварыць з вамі вельмі і вельмі сур'ёзна. Да сённяшняга дня справа ваша была адносна простая. На маю думку, неабходнага тлумачэння патрабавала толькі адна акалічнасць: вы не менш чым чатыры разы стралялі ў Хэманда ўжо пасля таго, як ён упаў. У вас мяккі характар і тонкая душа, вы выдатна валодаеце сабой, таму амаль немагчыма ўявіць, што такім чалавекам, як вы, нават вельмі напалоханым, мог авалодаць неўтаймаваны гнеў. Але і такое можа здарыцца. Хаця Джэф Хэманд падабаўся многім і шмат хто лічыў яго чалавекам неблагім, я магу ўсё ж давесці, што ён здольны на злачынства, у якім вы яго абвінавацілі. Пры гэтым мы б маглі спасылацца на пэўны факт, які высветліўся пасля яго смерці, - сувязь з кітаянкай. Гэтая навіна настроіла грамадства супраць яго. Мы палічылі магчымым выкарыстаць непрыхільнасць, якую гэтая сувязь выклікала ў прыстойных людзей. Сёння раніцай я сказаў вашаму мужу, што ўпэўнены ў апраўдальным прысудзе, - і гэта я гаварыў не каб яго падбадзёрыць. Я не сумняваюся, што засядацелі не пакінулі б нават залы суда.

Позіркі іх сустрэліся. Місіс Кросбі сядзела неяк ненатуральна ціха. Яна была падобная на птушку, зачараваную змяёй. Не спяшаючыся, містэр Джойс працягваў:

- Але гэтая цыдулка цалкам мяняе справу. Я ваш адвакат, я павінен прадстаўляць вашы інтарэсы на судзе. Вы расказалі, што з вамі здарылася, і я буду абараняць вас, абапіраючыся на гэтыя звесткі. Можа, я веру вам, можа, я не ўпэўнены ў вашых словах. Абавязак адваката - пераканаць прысяжных, што доказы, якія ім прадставілі, не даюць падставы, каб прызнаць падсуднага вінаватым; а прыватная думка абаронцы, ці вінаваты яго кліент на самай справе, не ўлічваецца.

Са здзіўленнем ён заўважыў у вачах Леслі ўсмешку. Гэта яго раззлавала, і ён гаварыў ужо болей суха:

- Вы не будзеце адмаўляцца, што Хэманд прыехаў да вас на ваша настойлівае і, я б нават сказаў, істэрычнае запрашэнне?

На нейкі момант місіс Кросбі завагалася:

- Праўда, я пасылала цыдулку Хэманду праз аднаго з нашых слуг. Ён ездзіў на веласіпедзе. Пра гэта лёгка даведацца.

- Дарэмна вы лічыце сябе разумнейшай за іншых. Цыдулка дае падставы на падазрэнні, да якіх раней ніхто б і не дадумаўся. Я не буду гаварыць пра сваё ўражанне ад цыдулкі. Я не хачу ведаць нічога звыш таго, што можа вызваліць вас ад пятлі.

Місіс Кросбі прарэзліва крыкнула. Збялела ад жаху, ускочыла.

- Няўжо, вы думаеце, мяне могуць павесіць?!

- Калі будзе даведзена, што вы забілі Хэманда не абараняючыся, прысяжныя прызнаюць вас вінаватай. Вас абвінавацяць у забойстве. Суддзя будзе вымушаны вынесці смяротны прысуд.

- У іх няма доказаў, - ледзь вымавіла яна.

- Гэтага я не ведаю. Вы ведаеце. Я не хачу ведаць. Але ўявіце, у суда ўзніклі падазрэнні, пачынаецца дазнанне, допыт туземцаў - што тады?

Яна раптам неяк абмякла. Калі б містэр Джойс не паспеў падхапіць, яна звалілася б на падлогу. Місіс Кросбі страціла прытомнасць. У пакоі вады не было, а ён вельмі не хацеў, каб іх размове перашкодзілі. Ён асцярожна паклаў яе на падлогу, стаў побач на калені і чакаў, пакуль яна апрытомнее. Калі яна расплюшчыла вочы, у іх ён заўважыў адбітак смяротнага страху.

- Не варушыцеся, - сказаў ён, - зараз вам будзе лепей.

- Не дайце ім мяне павесіць, - прашаптала яна.

Яна істэрычна зарыдала, ён упаўголаса супакойваў яе.

- Ну, ну, вазьміце сябе ў рукі... - гаварыў ён.

- Пачакайце яшчэ хвіліну.

Надзвычайная мужнасць. Ён бачыў, як цяжка ёй было зноў супакоіцца.

- Цяпер я ўстану.

Ён падаў ёй руку і дапамог устаць. Падтрымліваючы за локаць, падвёў да крэсла. Яна стомлена села.

- Памаўчыце крыху, - папрасіла яна.

- Добра.

Урэшце яна загаварыла, але сказала зусім не тое, што ён чакаў. Яна ўздыхнула.