Уільям Моэм - Апавяданні

- І колькі яна каштуе?

- Дзесяць тысяч даляраў.

- Вы што, з глузду з'ехалі?! Дзе місіс Кросбі возьме дзесяць тысяч даляраў? І, акрамя таго, я ўпэўнены, што цыдулка падробленая.

Гаворачы гэта, адвакат глядзеў прама ў вочы Ван Цысэну. Аднак той не зварухнуўся нават. Спакойна стаяў ля стала, уважліва слухаў.

- Містэр Кросбі валодае восьмай часткай у Бетонгскай каўчукавай плантацыі і шостай у каўчукавай плантацыі на Селантан-Рывер. У мяне ёсць знаёмы, які пазычыць яму неабходную суму пад заклад гэтай маёмасці.

- У вас багата знаёмых, Цысэн.

- Багата, сэр.

- Дык вось, к чорту вашых сяброў. Ніколі я не параю містэру Кросбі заплаціць больш чым пяць тысяч за цыдулку, з'яўленне якой не цяжка растлумачыць.

- Кітаянка і не збіралася прадаваць яе, сэр. Мой знаёмы доўга яе ўгаворваў. І цяпер дарэмна прапаноўваць ёй суму, меншую за раней названую.

Містэр Джойс некалькі хвілін глядзеў на Ван Цысэна. Клерк не варухнуўся пад гэтым калючым позіркам. Ён стаяў, пачціва схіліўшыся і апусціўшы вочы. Містэр Джойс добра ведаў, з кім мае справу. Хітры, шэльма, падумаў адвакат, цікава, а колькі тут заробіць сам Цысэн?

- Дзесяць тысяч даляраў - вялікая сума.

- Але ўпэўнены, сэр, што містэр Кросбі палічыць за лепшае заплаціць грошы, каб яго жонку не павесілі.

Містэр Джойс зноў крыху памаўчаў. Што яшчэ вядома Ван Цысэну? Ён напэўна не збіраецца таргавацца, відаць, мае важкія падставы. І гэтую суму яны, відавочна, вызначылі таму, што выдатна ведалі магчымасці містэра Кросбі, - ведаюць, што больш грошай у таго няма.

- А дзе цяпер кітаянка? - спытаўся містэр Джойс.

- Яна ў майго знаёмага, сэр.

- Яна зможа сюды прыехаць?

- Я думаю, сэр, лепш вам да яе паехаць. Я магу правесці вас туды сёння вечарам, і вы атрымаеце цыдулку. Але яна цёмная жанчына, сэр, і не разбіраецца ў чэках.

- А я не збіраюся даваць ёй чэк. Я прывязу грошы.

- Калі сума будзе меншая як дзесяць тысяч, вы толькі змарнуеце час, сэр.

- Я разумею.

- Пасля снедання я паеду, каб папярэдзіць свайго сябра, сэр.

- Цудоўна. У дзесяць гадзін вечара я буду чакаць вас ля ўвахода ў клуб.

- Слухаю, сэр.

Ён развітаўся і пайшоў. Містэр Джойс таксама пайшоў паснедаць. У клубе, як ён і чакаў, убачыў Роберта Кросбі. За яго столікам вольнага месца не было, і містэр Джойс, праходзячы міма, дакрануўся да яго пляча.

- У мяне ёсць да вас справа, - сказаў ён.

- Добра, я падыду да вас.

Містэр Джойс ужо ведаў, з чаго пачаць гаворку. Ён паснедаў і сеў гуляць у брыдж. Ён не хацеў запрашаць Кросбі да сябе ў кантору. Хутка падышоў Кросбі і пачаў сачыць за гульнёй. Калі гульня скончылася, усе разышліся, і яны засталіся ўдвух.

- Непрыемныя весткі, дружа, - сказаў містэр Джойс як мага натуральна. - Высветлілася, што ў той вечар ваша жонка паслала Хэманду цыдулку з запрашэннем прыехаць да вас.

- Што вы гаворыце, - шчыра здзівіўся Кросбі. - Яна ж кажа, што даволі доўга не бачылася з Хэмандам. Я сам сведка, што месяцы з два ён у нас не быў.

- Аднак факт ёсць факт, - цыдулка існуе. Яна ў той кітаянкі, з якой жыў Хэманд. Ваша жонка збіралася зрабіць вам падарунак да дня нараджэння і хацела папрасіць Хэманда дапамагчы ёй. Адразу пасля трагедыі яна была такая ўсхваляваная, што, вядома, забылася пра цыдулку, а пасля пабаялася прызнацца ў гэтым, таму на допыце сцвярджала, што не мела зносін з Хэмандам. Вельмі непрыемна, але факт застаецца фактам.

Кросбі маўчаў. На яго вялікім чырвоным твары адбілася надзвычайная разгубленасць. Ён нічога не разумеў, і гэта містэра Джойса супакойвала, але ў той жа час раздражняла. Кросбі тупаваты, а дурняў містэр Джойс не любіў. Але пасля здарэння ён быў у такім адчаі, а місіс Кросбі папрасіла дапамагчы ёй не дзеля яе самой, а дзеля мужа, усё гэта змякчала адвакатава сэрца, кранула ў яго душы чуллівую струну.

- Вы, безумоўна, разумееце, што вельмі непажадана, каб цыдулка апынулася ў руках абвінавачання. Ваша жонка схлусіла, ёй давядзецца тлумачыць, навошта яна гэта зрабіла. Калі Хэманд прыйшоў у ваш дом як госць па запрашэнні, справа паварочваецца іначай. Гэта можа паўплываць на прысяжных.

Містэр Джойс спыніўся. Зараз яму прыйдзецца выканаць сваё рашэнне. Калі б становішча не было такім цяжкім, ён бы, відаць, усміхнуўся, што вось зараз вымушаны зрабіць такі сур'ёзны крок, а чалавек, дзеля якога ўсё гэта робіцца, нават не разумее ўсёй складанасці становішча. Калі б Кросбі крышку падумаў, ён хутчэй за ўсё вырашыў бы, што містэр Джойс робіць толькі тое, што павінен рабіць кожны адвакат.