Уільям Моэм - Апавяданні

- Божа мой! Паслухайце, вы б выйшлі, га? Вам неабходна мне ўсё падрабязна расказаць.

- Толькі не цяпер. Я не магу. Пачакайце. Пашліце па мужа.

Уізерс быў малады і разгубіўся, не ведаў, што яму рабіць у такіх незвычайных абставінах. Леслі катэгарычна адмовілася што-небудзь гаварыць, пакуль не прыехаў Роберт. А ўжо тады яна ім, і Ўізерсу, і Роберту, расказала, як усё здарылася, і хаця потым ёй шмат давялося ўсё паўтараць, яе паказанні ніколі не мяняліся.

Думкі містэра Джойса ўвесь час вярталіся да стрэлаў. Яго як юрыста турбавала, што Леслі страляла не адзін раз, а шэсць, а агляд цела забітага паказаў, што чатыры стрэлы былі зроблены ва ўпор. Значыцца, яна страляла, калі той ужо ўпаў. Яна прызналася, што памяць, якая так выдатна аднавіла ўсё, што здарылася да гэтай хвіліны, тут ёй здрадзіла. Правал памяці. Такім чынам, яна была страшэнна раз'юшаная, і ці магла спакойная, сціплая жанчына паддацца такой лютасці? Містэр Джойс ведаў яе не першы год і заўсёды лічыў чалавекам ураўнаважаным; за гэтыя апошнія тыдні колькі ён шчыра дзівіўся, як ёй удаецца так добра валодаць сабой.

Містэр Джойс паціснуў плячыма.

«Відаць, - падумаў ён, - немагчыма высветліць, якія варварскія інстынкты закладзены ў характар вонкава прыстойных жанчын».

У дзверы пастукалі.

Увайшоў клерк-кітаец і зачыніў за сабой дзверы. Ён зачыніў дзверы павольна, асцярожна, але рашуча і падышоў да стала, за якім сядзеў містэр Джойс.

- Дазвольце патурбаваць вас, сэр? Маю невялікае прыватнага характару пытанне.

Містэра Джойса заўсёды крыху забаўляла вытанчанасць мовы яго клерка, таму ён усміхнуўся.

- Я слухаю, Цысэн, - сказаў ён.

- Справа, наконт якой я б хацеў пагаварыць з вамі, сэр, вельмі сакрэтная і далікатная.

- Гаварыце, гаварыце.

Вочы містэра Джойса і хітраватыя вочкі кітайца сустрэліся.

Як і заўсёды, Ван Цысэн быў адзеты па апошняй мясцовай модзе. Бліскучыя лакіраваныя чаравікі і яркія шаўковыя шкарпэткі. У чорным гальштуку шпілька з жамчужынай і рубінам, на безыменным пальцы брыльянтавы пярсцёнак. У кішэні выдатна пашытага белага пінжака - залатая самапіска і залаты аловак. Залаты гадзіннік на руцэ, на пераноссі - пенснэ без аправы. Ён далікатна кашлянуў.

- Гэта тычыцца справы Кросбі, сэр.

- Так?

- Я даведаўся пра адну акалічнасць, сэр, якая, як мне здалося, можа змяніць усю справу.

- Што гэта за акалічнасць?

- Мне стала вядома, сэр, аб існаванні цыдулкі, якую напісала наша падабаронная да няшчаснай ахвяры трагедыі.

- Нічога дзіўнага. Я думаю, за апошнія сем год місіс Кросбі не раз давялося пісаць містэру Хэманду.

Містэр Джойс высока цаніў свайго клерка і сказаў гэта толькі дзеля таго, каб утаіць свае думкі.

- Напэўна, сэр. Місіс Кросбі, мабыць, часта пісала містэру Хэманду, калі запрашала яго, скажам, на абед ці пагуляць у тэніс. Гэта была мая першая думка, калі мне паведамілі пра цыдулку. Але чаму цыдулку напісалі менавіта ў дзень смерці містэра Хэманда?

Містэр Джойс і вокам не міргнуў. Ён глядзеў на Ван Цысэна і, як заўсёды ў час гаворкі з ім, усміхаўся, нібыта забаўляючыся размовай.

- Як вы даведаліся?

- Пра цыдулку, сэр, мне паведаміў адзін мой знаёмы.

Містэр Джойс ведаў, што распытваць дарэмна.

- Сэр, я спадзяюся, вы помніце заяву місіс Кросбі, што яна некалькі тыдняў да таго ракавога вечара не мела ніякіх зносін з пацярпелым.

- Цыдулка ў вас?

- Не, сэр.

- Што ў ёй напісана?

- Знаёмы даў мне копію. Хочаце паглядзець?

- Давайце.

Ван Цысэн выцягнуў з кішэні пінжака вялікі бумажнік, распухлы ад розных дакументаў, сінгапурскіх даляраў і этыкетак з папяросных каробак. Урэшце ён знайшоў сярод усіх гэтых паперак патрэбную і паклаў перад містэрам Джойсам.

«Р. паехаў да заўтра. Нам трэба тэрмінова ўбачыцца. Чакаю ў адзінаццаць. Я розум страчу, калі не ўбачымся, за сябе не адказваю. На машыне да дома не пад'язджай. Л.»

Цыдулка была напісана акуратнымі вялікімі літарамі, менавіта такому почырку вучаць кітайцаў у замежных школах. Акуратныя радкі, быццам з пропісяў, неяк не вязаліся з сумным зместам.

- Чаму вы лічыце, што цыдулку напісала місіс Кросбі?

- У мяне ёсць усе падставы давяраць гэтаму чалавеку, сэр, - адказаў Ван Цысэн. - Тым больш гэта лёгка праверыць. Сама місіс Кросбі, вядома, беспамылкова скажа, ці пісала яна гэтую цыдулку.

Увесь час у размове містэр Джойс уважліва назіраў за тварам свайго клерка. А цяпер яму здалося, што на ім мільгануў цень насмешкі.

- Цяжка паверыць, што місіс Кросбі магла напісаць такую цыдулку, - сказаў містэр Джойс.