Джон Толкін - Хобіт, або вандроўка туды і назад

— Зірніце, той самы стары дрозд! — раптам закрычаў Більба. — Значыць, ён уцёк, калі Драк руйнаваў схіл! Наўрад ці слімакам гэтак жа пашчасціла.

Відавочна, дрозд быў той самы, і калі Більба звярнуў на яго ўвагу, ён падляцеў і сеў на камень побач. Потым затрапятаў крыламі і заспяваў нешта, змоўк, схіліўшы галаву ўбок, нібы жадаў пачуць адказ, потым зноў заспяваў і зноў падрыхтаваўся слухаць.

— Здаецца мне, ён хоча нам нешта распавесці, — сказаў Балін, — але ж я не разумею мову гэтых птушак, надта яна хуткая. Ці можаш ты зразумець, Більба?

— Не надта добра, — адказаў Більба (на самай справе, ён не разумеў нічога ўвогуле), — але птушка, здаецца, вельмі ўзбуджаная.

— Каб толькі ён быў крумкачом! — сказаў Балін.

— Я думаў, ты іх не любіш! Ты ледзь не хаваўся ад іх, калі мы падыходзілі сюды раней.

— Дык тое былі груганы! Злыя, няветлівыя істоты, і вы-глядалі яны зламысна. Ты б чуў, якімі мянушкамі яны нас надзялялі. А крумкачы — зусім не тое. Крумкачы раней шчыра сябравалі з народам Трора, прыносілі нам таемныя звесткі, а мы давалі ім розныя бліскучыя рэчы, якія ім падабаліся і якія яны захоўвалі ў сваіх гнёздах… Крумкачы жывуць вельмі доўга, маюць выдатную памяць і перадаюць свае веды й мудрасць нашчадкам. Я ведаў шмат каго з крумкачынага племені, калі быў падлеткам. Гэтая самая высотка атрымала назоў Крум-качовай Стромы якраз таму, што тут жыла пара знакамітых і мудрых крумкачоў, стары Карк і ягоная жонка. Яны жылі над пакоем вартавых. Наўрад ці хто-небудзь з той старажытнай па-роды дажыў да нашых дзён.

Як толькі Балін скончыў, стары дрозд закрычаў уголас і адразу ж паляцеў прэч.

— Можа, мы яго і не разумеем, але ж, відавочна, нас старая птушка разумее добра, я ўпэўнены, — сказаў Балін. — Пачакаем, што адбудзецца далей!

Хутка пачулася лапатанне крылаў. Вярнуўся дрозд, а з ім прыляцела надзвычый старая, лядачая птушка. Яна была амаль сляпая, ледзь лётала, і галава яе зусім аблысела. Паблізу птушка аказалася вельмі вялікім старым крумкачом. Ён цяжка прызям-ліўся перад гномамі, павольна склаў крылы і асцярожна скочыў да Торына.

— О Торын, сын Трэйна, і Балін, сын Фундзіна, — пракрум-каў ён (і нават Більба зразумеў яго, бо крумкач ужыў звычай-ную мову, а не птушыную гаворку). — Я Раэк, сын Карка. Карк памёр. Ён быў добра вядомы вам калісьці. Сто гадоў і пяць-дзесят, ды яшчэ год мінула з таго часу, як я вылупіўся з яйка, аднак я не забыўся на тое, што мой бацька распавядаў мне. Цяпер я правадыр вялікіх крумкачоў Гары. Нас няшмат, але мы памятаем старажытнага караля. Большасць з майго племені зараз далёка адсюль, бо з ГТоўдня прыйшлі незвычайныя звесткі — некаторыя радасныя для вас, некаторыя, як я лічу, вам не надта спадабаюцца. Зірніце, птушкі збіраюцца адусюль назад да Гары, у Дэйл: з Захаду і Ўсходу, з Поўдня, бо паўсюль вядома, што Драк памёр!

— Памёр! Як памёр? — закрычалі гномы. — Памёр? Дарма мы жахаліся — і скарбы цяпер бясспрэчна нашыя! Усе ўскочылі і затанчылі ад радасці.

— Так, памёр, — сказаў Раэк. — Дрозд, няхай ніколі не вы-падзе ягонага пер'я, бачыў цмокаву смерць. Мы давяраем яму. Ён бачыў, як Драк загінуў у бойцы з людзьмі Эзгароту тры ночы таму на ўзыходзе месяца.

Торыну спатрэбіўся час, каб супакоіць гномаў ды прымусіць паслухаць астатнія Раэкавы звесткі. Крумкач, падрабязна распа-вёўшы пра бойку, вось што сказаў далей:

— Радуйся, Торын Дубатарч. Ты можаш вярнуцца ў свае залі ў бяспецы — пакуль што. Аднак не толькі птушкі збіраюцца ў чароды, пачуўшы навіны. Пра смерць ахоўніка скарбаў ужо шмат хто даведаўся. А ў легендах Трорава багацце за гады пераказаў не зменшылася. Шмат хто жадае прыхапіць частку скарбаў. Ужо харугвы эльфаў рушаць сюды, а разам з імі шулякі, спадзеючыся на бітву і падаль. Людзі з Возера наракаюць, што беды іх ды ліха з-за гномаў, бо Драк знішчыў горад, і мноства людзей загінула, астатнія ж бяздомныя. Яны таксама жадаюць знайсці суцяшэнне ў тваіх скарбах, незважаючы, жывы ты ці мёртвы. Няхай твая мудрасць падкажа табе, што рабіць. Трынаццаць — надта малая частка вялікага Дарынава племені, што некалі жыло тут, а цяпер параскіданае па ўсім свеце. Калі мая парада слушная для вас, то скажу: не давярайце Гаспадару Азёрнага Гораду, а даверцеся таму, хто застрэліў цмока са свайго лука. Ягонае імя Бард, ён з людзей Дэйла і нашчадак Гірыёна, чалавек суворы, але цвёрды і сумленны. Магчыма, тут зноў пасля доўгіх гадоў пустэчы і жаху будуць жыць у спакоі ды сяброўстве і гномы, і людзі, і эльфы. Але гэта, хутчэй за ўсё, будзе каштаваць табе шмат золата. Я ўсё сказаў.