Джон Толкін - Хобіт, або вандроўка туды і назад

Сярпок маладзіка ўздымаўся вышэй і вышэй, і вецер рабіўся халаднейшы ды жорсткі. Ён пазбівай пару ў перакручаныя калоны, у аблокі, дый пагнаў на Захад, каб развеяць над багнаю каля Ліхалесся. Чорнымі кроплямі сталі бачныя чоўны на паверхні возера, мноства чоўнаў, з іх вецер даносіў плач і лямант жыхароў Эзгароту. Галашэнне над загінулым горадам, над дамамі, над нажытым дабром і над мінулым жыццём. Але ж, па праўдзе кажучы, каб людзі былі здольныя ў той момант разважаць, то хутчэй падзякавалі б лёсу за сваё шчасце. Не менш за тры чвэрці людзей засталіся жывымі, іх лясы, палі, сенакосы ды быдла, дый большасць чоўнаў засталіся цэлыя, а цмок загінуў. Што гэта значыць, яны яшчэ не ўцямілі.

Людзі сабраліся на ўсходнім беразе і дрыжэлі на халодным ветры. Лямантуючы, стогнучы, пракліналі ды злавалі найперш на Бурмістра, які гэтак хутка пакінуў горад, пакуль абаронцы яшчэ змагаліся і яшчэ жадалі змагацца.

— Можа, гандаль у яго і ладзіцца, асабліва ўласны гандаль,

— мармыталі некаторыя, — ды калі надарыцца што-небудзь сур'ёзнае, ні на што ён не варты!

I ўсе разам шанавалі мужнасць Барда і ягоны магутны апошні стрэл.

— Калі б толькі ён не загінуў, — казалі ўсе, — мы б зрабілі яго каралём. Бард Пераможца Цмока з роду Гірыёна! Які жаль, што ён загінуў!

Гэтак яны гутарылі доўга, але раптам высокая постаць крочыла з ценю. Чалавек да ніткі мокры, з валасамі, што звісалі на твар і плечы, і з жорсткім агнём у вачах.

— Бард не загінуў! — закрычаў ён. — Ён выплыў з Эзгароту, калі вораг быў забіты. Я — Бард, нашчадак Гірыёна. Я — забойца цмока!

— Кароль Бард! Кароль Бард! — закрычалі ўсе, а Бурмістр толькі заскрыгатаў ды заляскаў зубамі.

— Гірыён быў уладаром Дэйла, не Эзгароту, — сказаў ён. — У Азёрным Горадзе заўсёды выбіралі Бурмістраў сярод ста-рэйшых ды мудрэйшых, а забойцы, няхай і цмокаў, намі ніколі не ўладарылі. Няхай «кароль Бард» ідзе да свайго каралеўства

— яно цяпер вольнае, дзякуючы ягонай мужнасці, яму нічога не перашкаджае. Хто жадае — можа ісці разам з ім, калі некаму больш даспадобы халодныя камяні пад Гарой, чым зялёныя берагі Возера. Мудрыя застануцца тут з надзеяй адбудаваць наш горад, каб потым жыць у спакоі і заможнасці.

— Мы — за караля Барда! — закрычалі ў адказ людзі вакол Бурмістра. — Хопіць з нас старых гандляроў! Ды ўсе навокал падхапші крык:

— Лучнік Бард, лучнік Бард, прэч старыя мяхі з грашыма! Крык, нібы рэха, пакаціўся па беразе.

— Я цалкам упэўнены ў незвычайных якасцях шаноўнага Барда Лучніка, — сказаў Бурмістр асцярожна (бо Бард стаяў побач з ім). — Сення ўначы Бард заняў найвыдатнеі ішае месца ў спісе найлепшых жыхароў, якш горад абавязаны існаваннем, багаццем і дабрабытам. Пра яго трэба складаць песні, якія пражывуць стагоддзі. Але шаноўнае спадарства! — тут Бурмістр узняўся на ногі і пачаў прамаўляць вельмі гучна і выразна. — Чаму вы мяне абвінавачваеце? За чые памылкі жадаеце пазбавіць мяне маёй пасады? Хто, па-вашаму, раззлаваў цмока? Хто атрымаў ад нас багатыя падарункі і неабходную дапамогу, хто прымусіў нас паверыць, што старыя песні здзяйсняюцца? Хто карыстаўся з нашай дабраты і нашых паданняў, з нашага мінулага? Якое ж золата паплыло да нас па рэках як ўзнагарода за нашу дапамогу? Толькі шалёнае цмокава полымя ды вогнішча нашага гораду! 3 каго нам трэба аплаты стратаў, хто павінен дапамагчы ўдовам ды сіротам?

Як вы бачыце, Бурмістр не проста так атрымаў сваю пасаду. Слухаючы ягоную прамову, людзі хутка забыліся пра новага караля, а ўся злосць павярнулася на Торына з кампаніяй. Благія, злыя словы загучалі з усіх бакоў. Асабліва тыя, хто гучней за ўсіх спявалі старыя песні, цяпер гучней за ўсіх крычалі, што гномы наўмысна нацкавалі на іх цмока!

— Дурні! — сказаў Бард. — Навошта губляць словы ды злосць на гэтых небаракаў? Драк спаліў іх першымі, да таго, як прыляцеў да нас.

А пакуль ён прамаўляў тое, раптам прыйшла да яго думка пра знакамітыя скарбы Гары, якія ляжаць сабе цяпер без аховы ці ўладара. Бард змоўк. Ён абдумаў словы Бурмістра пра адбу-даваны зноў Дэйл, пра новыя залатыя званы — заставалася толькі знайсці людзей.

Праз пэўны час ён загаварыў зноў:

— Няма часу для злых слоў, Бурмістр, няма часу, каб будаваць планы і марыць пра будучыню. Шмат чаго трэба зрабіць Пакуль што я служу табе — але, магчьша, хутка я зноў падумаю пра твае словы і скіруюся на поўнач з тымі, хто пажадае ісці разам са мной.

Пасля таго Бард рушыў прэч, каб дапамагчы будаваць лагер, даглядаць хворых і параненых. А Бурмістр скрывіўся ўслед яму і застаўся сядзець на зямлі. Ён шмат пра што падумаў, аднак няшмат вымавіў — толькі загадаў прынесці ежу ды распаліць вогнішча.