Iwan Jefremow - Serce Węża

Tempo rozwoju życiowego uległo wówczas przyspieszeniu, walka o byt przybrała ostrzejsze formy, zaostrzyła się także selekcja naturalna. Ofiary, ofiary, ofiary… pożerani roślinożercy, zdychające z głodu drapieżniki, ginące słabsze osobniki, chorowite łub starzejące się, zabite w walce o samice, w obronie młodych lub w żywiołowych kataklizmach.

Tak było w ciągu całej ślepej drogi ewolucji, dopóki w ciężkich warunkach epoki lodowcowej daleki potomek małpy za pomocą trudu myślowego nie przeniknął sensu zwierzęcego szukania pożywienia. Stał ię człowiekiem, zrozumiawszy większy pożytek z kolektywnej współpracy, wynikającej z przemyślenia doświadczeń.

Po tej przemianie upłynęło jednak jeszcze wiele tysiącleci, wypełnionych wojnami i cierpieniem, głodem i ciskiem, niewiedzą i nadzieją na lepsze jutro.

Potomkowie nie zawiedli swoich przodków: lepsze utro nadeszło. Ludzkość zjednoczona w społeczeństwie bezklasowym, wyzwolona z pęt strachu i wyzysku, wzniosła się na niezwykłe wyżyny nauki i sztuki. Osiągalne okazało się też to, co było najtrudniejsze: opanowanie przestrzeni kosmicznej. I w końcu cała trudna droga ludzkiej historii, ogromne nawarstwienie wiedzy i ciężkiej pracy zaowocowało wynalezieniem gwiazdolotu dalekiego zasięgu „Tellur”, rzuconego w głęboką otchłań Galaktyki. Wierzchołek rozwoju materii na Ziemi i w całym systemie słonecznym spotka się teraz z drugim wierzchołkiem, zapewne równie ciężkiej drogi, trwającej miliardy łat na drugim krańcu Wszechświata.

Takie przemyślenia, w takiej czy innej formie, przenikały każdego członka załogi. Poczucie wielkiej odpowiedzialności za tę chwilę zmusiło do zachowania powagi nawet młodziutką Tajnę. Czy niewielka grupka przedstawicieli wielomiliardowej ziemskiej społeczności godnie będzie reprezentować jej dokonania, trud, doskonałość fizyczną, rozum i męstwo?

Jak należy się przygotować na nadchodzące spotkanie? Pamiętając wciąż o wielkiej i krwawej walce ludzkości o wolność ducha i ciała!

Najważniejsza, najbardziej pasjonująca i tajemnicza wydawała się kwestia, jacy są ci, co idą nam na spotkanie? Czy z ziemskiego punktu widzenia wydadzą się straszni lub piękni?

Głos zabrała Afra Dewi.

Młoda kobieta, wyglądająca jeszcze powabniej w nerwowym uniesieniu, podnosiła często wzrok na obraz nad drzwiami. Wykonana trójwymiarowymi farbami spora panorama Gór Księżycowych w Afryce Równikowej, z porażającym kontrastem ponurych lesistych zboczy i świetlistego skalnego grzebienia jakby odzwierciedlała jej myśli.

Afra mówiła, iż ludzkość dawno odcięła się od rozprzestrzenianych dawniej teorii, że istoty myślące mogą przybierać jakąkolwiek postać i mieć różnorodną budowę. Przeżytki religijnych przesądów zmuszały nawet poważnych uczonych do dopuszczania nierozważnie, że istota myśląca może rozwijać się w różnorakim kształcie, jak dawni bogowie, objawiający się w różnych wcieleniach. Przede wszystkim wygląd człowieka, jedynej istoty na świecie posiadającej myślący mózg, oczywiście nie był przypadkowy i odpowiadał najlepiej zdolnościom przystosowawczym, zapewniającym ogromny przyrost zwojów mózgowych i nadzwyczajną aktywność systemu nerwowego.

Nasze pojęcia urody ludzkiej i ogólnie piękna wytworzyły się na podstawie tysiącletnich doświadczeń, bezwiednego postrzegania konstrukcyjnej celowości i doskonałego przystosowania do tego czy innego działania. Oto dlaczego piękne są dla nas potężne maszyny, fale morskie, drzewa i konie, chociaż wszystkie mocno różnią się od wyglądu człowieka. Sam człowiek, jeszcze w stadium zwierzęcym otrzymał błogosławiony dar roz woju mózgu wybawiając się od konieczności wąskiej specjalizacji i przysposobienia tylko do jednego sposobu życia, jak u większości zwierząt.

Nogi człowieka nie nadają się do nieprzerwanego biegu po twardej, a tym bardziej grząskiej glebie, a jednak umożliwiają mu szybkie przemieszczanie się, pomagają wspinać się na drzewa i wędrować po górach. Ludzka ręka jest najbardziej uniwersalnym organem, którym można wykonywać miliony czynności i właśnie ona uczyniła pierwotnego zwierza człowiekiem.

Człowiek jeszcze we wczesnych stadiach swego formowania rozwinął się jako uniwersalny organizm, przystosowany do rozmaitych warunków. Wraz z przejściem do życia społecznego wielofunkcyjność ludzkiego organizmu stała się jeszcze bogatsza i różnorodna wraz z działalnością. Piękno człowieka w porównaniu z innymi, najbardziej funkcjonalnie zbudowanymi stworzeniami polega przede wszystkim na perfekcyjności i uniwersalności przeznaczenia, wzmocnionej i ulepszonej rozumnym działaniem i duchową edukacją.

— Istota myśląca z innego świata, która podróżuje w kosmosie, musiała także osiągnąć doskonałość i uniwersalność, musi zatem być piękna! Nie mogą istnieć żadne myślące potwory, grzyboludzie czy głowonogi! Nie wiem, jak to wygląda w rzeczywistości, czy spotkamy się ze zbieżnością formy lub urody w jakimś innym zakresie, lecz jest to nieuniknione! — zakończyła swój wywód Afra Dewi.

— Podoba mi się ta teoria — poparł biolożkę Tej Eron. — Tylko że…

— Rozumiem — przerwała mu Afra. — Nawet niewielkie odchylenia od typowego wyglądu wydają się ułomnością, a wielość takich odchyleń może być bardzo duża. Przecież nieznaczne odstępstwa od normy: brak nosa, powiek, ust na ludzkiej twarzy spowodowane kontuzją jawią się nam jako zeszpecenia, tym straszniejsze, że dokonane na ogólnej ludzkiej podstawie. Koński pysk lub psia mordka dość mocno odróżniają się od ludzkiego oblicza, tym niemniej nie wydają nam się szpetne, przeciwnie, całkiem ładne.

Dzieje się tak dlatego, że jest w nich piękno celowości, podczas gdy na okaleczonej twarzy ludzkiej została naruszona harmonia…

— To znaczy, że jeśli nawet ich wygląd będzie znacznie różnił się od naszego, nie wydadzą nam się potworni? A jeśli jest podobny naszemu, ale z rogami i ryjkami? — Nie ustępował Tej.

— Rogi nie są potrzebne istocie myślącej, dlatego nie będzie ich miała. Nos może być wydłużony i w kształcie ryjka, chociaż przy obecności rąk, ryjek też nie jest potrzebny. Może to być szczególny przypadek, niekonieczny warunek budowy istoty myślącej.

Wszystko to tworzy się historycznie, w rezultacie selekcji naturalnej, warunkowane prawidłowością pewnej średniej z mnogości odchyleń. Wszędzie, w każdym pięknie występuje wszechstronna celowość. Nie spodziewam się więc spotkać rogatych ani ryjkowatych poczwar w tamtym gwiazdolocie. Nie może ich tam być! Tylko niższe formy życia są wielce różnorodne, im są wyższe, tym bardziej do siebie podobne. Paleontologia ukazuje nam, w jak sztywne ramy wepchnął wyższe organizmy rozwój ewolucyjny. Pomyślcie o setkach przypadków pełnej zewnętrznej zbieżności u wyższych kręgowców z dowolnych podtypów, torbaczy i łożyskowców.

— Zwyciężyłaś! — zgodził się z nią Tej, spoglądając na innych nie bez dumy z mądrości koleżanki.

Nieoczekiwanie zaoponował Kari Ram, pokraśniały lekko od młodzieńczego zażenowania. Powiedział, że obce formy istnienia, nawet dysponujące w pełni ludzką i piękną powłoką, ciałem, mogą okazać się odległe od łudzi pod względem intelektu, swoich wyobrażeń o świecie i życiu. Będąc tak odmienni, mogą się stać okrutnymi i przerażającymi wrogami.

Wtedy stanął w obronie biolożki Mut Ang.

— Niedawno właśnie o tym myślałem — oznajmił komendant — i zrozumiałem, że na wyższym stopniu rozwoju między istotami myślącymi nie może zaistnieć żadne nieporozumienie. Myślenie człowieka i jego rozsądek warunkują prawa logicznego rozwoju otaczającego go świata i całego kosmosu. W tym sensie człowiek jest mikrokosmosem. Myślenie podporządkowane jest prawom wszechświata, które są wszędzie jednakowe. Myśl, gdziekolwiek się nie pojawi, nieuchronnie będzie zawierać w swojej osnowie matematyczną i dialektyczną logikę. Nie może być żadnego „innego”, całkiem niepodobnego do naszego, myślenia, tak jak człowiek nie może istnieć bez społeczności oraz przyrody…