Генадзь Бураўкін - Тры старонкі з легенды

— Што ты, родненькая! У цябе ж сіл, як у камара... Замерзнеш...

— Памажы, дзядуля...

— Астанемся лепш. Прыйдуць немцы, убачаць, што ўсе ўцяклі, а мы засталіся, і зразумеюць: не вінаватыя мы, адпусцяць нас.

— Не, я не астануся. Ты не ведаеш немцаў, дзядуля... Дапамажы...

Дзед перахрысціўся, асцярожна падняў яе. Яна ледзь перастаўляла ногі.

— Ну, дзе ж ты ўцячэш такая? — уздыхнуў стары.— Ты вунь ступіць кроку не можаш...

Надзя закусіла вусны, прымусіла сябе ісці. Толькі так можна ўратавацца. Толькі там, на волі, можна спадзявацца на нешта. Толькі там...

Яна абмацала рукамі лаз, папрасіла дзеда:

— Падпіхні...

Не зважаючы на боль, праціснулася пад сцяной, заграбаючы снег, валакла і валакла далей ад клеці сваё цяжкае, непаслухмянае цела. Сілы пакідалі яе, ззаду заставаўся крывавы след, але сантыметр за сантыметрам яна шкрэблася наперад. Дапаўзці б да нейкай хаты, натрапіць на людзей. Далей ад клеці, далей ад пекла, якое яшчэ смыліць у ёй, успамінам скаланае сэрца. Толькі наперад. I не спыняцца. Ні на міг...

Надзю зпайшлі ў гурбе снегу непадалёк ад клеці. Яна і непрытомная спрабавала паўзці. Калі яе паднялі на рукі Іван Лахмотка і Аляксандр Шамкоў, ім здалося, што яна ўжо нежывая.

— Спазніліся,— з горыччу вымавіў Шамкоў.— Няўжо спазніліся?.. Надзя! Надзя!

Дзяўчынка маўчала.

У Заналючках Надзю, як маглі, перавязалі, прамылі ёй раны, паклалі на мяккі ложак. У хату поўна набілася людзей — партызаны, вясковыя жанчыны. Прыйшоў пахмуры Скуматаў, незадаволена адагнаў ад ложка жанчын:

— Чаго сабраліся, як каля нябожчыцы! Ёй спакой патрэбен...

Начальнік штаба доўга глядзеў у твар Надзі, гладзіў яе забінтаваныя рукі. Ён і сам не надта верыў, што дзяўчынка выжыве. Фашысты, здаецца, не пакінулі ёй ніякіх надзей на жыццё... Як толькі вытрымала ўсё гэтае дзіця! Якая мужнасць, якая сіла жыве ў яе слабым, знявечаным целе!

Скуматаў паклікаў гаспадыню:

— Таварыш Шаронак!.. Вы не зводзьце з яе вачэй...

— Гляджу, Іван Сцяпанавіч, гляджу.

— Што трэба будзе, кажыце. Дапаможам. Толькі б на папраўку пайшла...

Скуматаў падняўся, уздыхнуў: успомніліся словы партызанскага ўрача: «Толькі на цуд можна спадзявацца». На цуд... Ён не так ужо часта здараецца на зямлі. Але ж хацелася б, каб ён здарыўся, каб паднялася на ногі вясёлая, няўрымслівая Надзя.

Ішлі дні, а прыкметнага паляпшэння ў здароўі дзяўчынкі не наступала. Яна па-ранейшаму слаба бачыла (разышліся зрэнкі), не магла паварушыць нагамі. Раны на спіне зажывалі марудна. Над яе схуднелым тварам усё яшчэ вісела чорнае крыло смерці.

А тут пачалася блакада. Фашысты кінулі вялізныя сілы на знішчэнне партызан, палілі вёскі, забівалі ўсіх, хто быў звязаны з народнымі мсціўцамі. Дабраліся яны і да Заналючкаў...

Заналючкі апусцелі.

Надзя засталася адна ў напаленай хаце, схаваная за печкаю. Недзе за вёскаю грукацеў бой. Па вуліцы часам праносіліся коні.

Цяпер усё залежала толькі ад лёсу. «Калі суджана жыць, не загіну,— сама сябе падбадзёрвала Надзя.— Столькі разоў уцякала ад смерці, уцяку і цяпер». Але неспакой нарастаў з кожнай хвілінай. Нязвычна было без людзей, без жартаў разведчыкаў, без клапатлівых рук жанчын. Хоць бы кот які цёрся каля рук...

Немцы прыйшлі ўранні. Спачатку Надзя пачула гул матораў, потым — гучныя каманды. А затым грукнулі ў дзверы. Яна стаілася пад коўдрай, і сэрца затахкала часта-часта. Не страх, а невядомасць і трывога затуманілі свядомасць.

Загрымела ў сенцах. Нехта вылаяўся па-нямецку. Рыпнулі дзверы. Хтосьці мякка пераступіў парог. Надзя чула перарывістае дыханне. Стаіць ля парога. I вось мяккія крокі набліжаюцца да яе. Сабака... Ён тыцнуўся носам у коўдру ля яе ног і тоненька заскавытаў. Загрукацелі салдацкія боты. З-за печы выглянуў фашыст. Ірвануў з яе коўдру. I тут жа адскочыў — у нос, відаць, ударыў цяжкі пах ран.

— Кранк!.. Кранк!..— спалохана крыкнуў ён камусьці і падпіхнуў сабаку да выхада.

Надзя чакала стрэлу. Але ляснулі дзверы, прарыпелі пад акном крокі, і ўсё сціхла. «Мінулася... Пранесла...» Яна не магла паверыць такому нечаканаму, такому вялікаму шчасцю. Ад хвалявання на лбе буйна высыпаў пот. Усё яшчэ перарывалася дыханне. Няўжо выжыла?.. Яна прыслухалася. Стрэлаў не было чуваць. Але нарастаў, шырыўся нейкі шум і трэск. На вуліцы штосьці глуха і роўна гуло.

Толькі калі ў хату прабіўся горкі дым, Надзя зразумела: гараць Заналючкі. Пажар ужо бушаваў на ўсю сілу. Надзя чула, як абвальваліся стрэхі, яна нават, здавалася, на сваіх ранах адчувала блізкую гарачыню. Полымя скакала каля самых вокнаў, пачынала лізаць сцены. «Ну, вось цяпер — усё,— падумала Надзя,— Цяпер ужо не выкручуся...»