Генадзь Бураўкін - Тры старонкі з легенды

Гэтак жа хораша на душы было ў яе і пасля першага задання, на самым пачатку арганізацыі іх атрада. Не хапала зброі, і партызаны вырашылі напасці на нямецкі гарнізон, каб назапасіцца гранатамі, патронамі. Дзесятак тых шчасліўцаў, хто меў вінтоўку ці аўтамат, ішлі наперадзе. А за імі наступалі «асноўныя сілы» — з засланкамі, патэльнямі, трашчоткамі. Яны падішлі тады такі тарарам, што немцы ўцяклі, амаль ні разу не стрэліўшы... Пералічваючы ў лагеры захопленыя трафеі, партызаны цвілі ад радасці. I Надзя, нібы на крылах, лятала між імі. Усё ў ёй спявала, дзень здаваўся самым сонечным за ўсё жыццё, а таварышы — самымі прыгожымі і ласкавымі людзьмі ў свеце. Яна нават не пакрыўдзілася, калі ёй не далі пісталета і адагналі ад гранат. Усё гэта не змяншала радасці перамогі. Першай баявой перамогі!..

Прачнулася Надзя ноччу: змярцвела рука, на якой яна ляжала. Побач пасопваў Юра. Дзеда ў цемры не было відаць.

Недзе ў канцы клеці хтосьці з прысвістам хроп. Ад гэтага храпу Надзі стала весялей. У атрадзе ў іх было некалькі «храпуноў», з якіх заўсёды пасмейваліся і з якімі ніхто не хацеў разам жыць.

Заварочаўся Юра, узняў галаву:

— Табе лепш?

— Ага... Сніцца толькі дужа многа. Усялякае. I ўставаць балюча.

— Адпачнеш — падымешся.

— Адпачнеш тут...

— А мяне не выклікалі. Дзіўна...— Юра замоўк.

— Можа, думаюць: дзяўчынка, не вытрывае... Але ты, Юрка, не бойся, я вытрываю. Я нічога не скажу. Як пакляліся.

— Я ведаю. Ты смелая...

— А што я плакала ўчора, дык гэта не ад болю і не ад страху. Крыўдна вельмі: цябе б'юць, а ты ім адплаціць не можаш...

— Адплацяць. За нас адплацяць. Не сумнявайся.

— А ўсё роўна. крыўдна... Юрка, слухай, а нашы знаюць, дзе мы?

— Павінны.

— Мне немец казаў: ім данеслі, што з аперацыі не вярнулася двое партызан. Кажа, гэта — мы...

— Здагадваюцца... А нашы дакладна ведаюць...

Яны змоўклі. Кожны думаў, як бы добра было, каб іх вызвалілі, каб на выручку прыйшлі баявыя таварышы, і баяўся аб гэтым сказаць уголас, адчуваў, што наўрад ці збудуцца мары.

Раніцай паклікалі на допыт Юру. Надзя глядзела, як ён ішоў да дзвярэй, і з жахам думала, колькі пакут давядзецца яму выцерпець. Яго будуць біць не менш, чым яе, а можа — больш... Яна ўспомніла запырсканую крывёю лаўку, рамяні, бізуны. Няўжо яшчэ раз давядзецца і ёй зайсці ў гэты страшны пакой, убачыць бязлітасныя шэрыя вочы за акулярамі ў залатой аправе?..

Час цягнуўся марудна. Надзя лічыла да сотні і назад, успомніла казку пра папа і яго работніка Балду, песню пра трох танкістаў, а Юры ўсё не было. Ён усё яшчэ змагаўся. Так, змагаўся, бо цяпер іх зброяй было маўчанне. Што б ім ні пагражала, трэба маўчаць. I нават калі іх расстраляюць, перамогуць не ворагі, а яны з Юрам, бо не скажуць нічога, не выдадуць сяброў.

Прынеслі Юру непрытомнага. Двое мужчын асцярожна ўзялі яго з рук у паліцаяў, паклалі на сена. Твар хлопчыкаў быў у крыві, вусны рассечаны. Надзя стала выціраць кроў, абмакваючы ражок хусткі ў бляшанку з вадой, якую падсунуў ёй пад руку дзед. Некалькі разоў Юра варушыў вуснамі, нібы хацеў нешта сказаць, але замест гукаў з рота выкочваліся кропелькі крыві.

Надзя гладзіла Юраў лоб, перабірала яго бялявыя валасы, калыхала на каленях яго галаву. Юра час ад часу спрабаваў усхапіцца, увесь выпростваўся і зноў заціхаў. Нарэшце ён расплюшчыў вочы, ціха паклікаў:

— Надзя!

— Што, Юра?.. Я тут, з табой...

— Піць...

Дзед паслужліва даў вады.

— Вось і мне папала. — Ён хацеў усміхнуцца, але нічога не атрымалася. — Пазнаёміўся...

Надзя параіла:

— Ты паляжы моўчкі... Паляжы...

Ён заплюшчыў вочы, ускінуліся і застылі яго доўгія прыгожыя вейкі. Надзя не стрымалася і дакранулася да іх самымі кончыкамі пальцаў. Юра адразу ж заварушыўся:

— Што?.. Што?..

— Спі, Юра, спі... Гэта я... проста так.

Ёй стала ніякавата. «Знайшла час»,— упікнула Надзя сама сябе.

Падсеў дзед:

— Гэта брат твой?

— Не. Таварыш, сябар. Але раднейшага цяпер у мяне нікога няма.

Дзед паклаў руку на Юраў лоб, пакруціў галавой:

— Гарыць увесь... Дзе толькі сілы бяруцца! Тут і мужык не вытрымае... Той, што сувязны быў, памёр. Адмучыўся, бедалага. На тым свеце ў рай трапіць.

Юра, здаецца, супакоіўся, стаў дыхаць раўней, толькі стагнаў і часам скрыгатаў зубамі. Надзя ўсё трымала яго галаву на каленях і думала, які ён надзейны сябар. Вось яму яна можа даверыць усё-ўсё — і думкі і сумненні. Яму яна можа прызнацца, калі страшна, можа папрасіць у яго парады. I не пакрыўдзіцца, калі ён папікне ці раззлуецца... А не было б вайны, не трапілі б яны ў адзін атрад, і не ведала б яна, які ён, Юра Сямёнаў. Проста быў бы каржакаваты, бялявы хлопчык, таварыш па дзетдому. Цяпер жа яна ведае, які ён смелы, мужны, які разумны разведчык... I ўсё ж, хай бы вайны не было... У дзетдоме жылося добра. Кожны тыдзень паказвалі новае кіно. А колькі кніжак было ў бібліятэцы, якія цікавыя былі паходы!.. Яна цяпер абавязкова слухалася б і піянерважатую, і выхавацельку, ніколі не парушала б дысцыпліну...