Генадзь Бураўкін - Тры старонкі з легенды

Надзя цвёрда ў думках вырашыла, што як толькі скончыцца вайна, яна абавязкова вернецца ў свой дзетдом. Але застагнаў Юра, і стогн напомніў ёй пра суровую яву.

Дзед побач маліўся. Надзя са здзіўленнем пачула ў малітве сваё і Юрава імя. Дзед маліўся і за іх, ён і для іх прасіў збавення.

«Мілы дзядуля, — усміхнулася дзяўчынка, — ты думаеш, нам нехта можа памагчы. Нам ніхто ўжо не паможа, акрамя партызан. Калі яны толькі паспеюць...»

Юра закашляўся, перавярнуўся на жывот, — відаць, забалела спіна, — папытаўся:

— Ты не спіш?

— Не. А што?

— Я доўга спаў?

— Не. Трошкі.

— Не стагнаў?

— Не.

— Ведаеш, яны ў мяне ўсё пра сувязных пыталіся, I пра пасты — дзе стаяць... Я нічога не сказаў.

— Малайчына.

— Заўтра цябе зноў павядуць... Афіцэр сказаў: «Будзем мучыць па чарзе, пакуль нехта не здасца».

— Я не здамся, Юра.

— I я...

Аднекуль з цемры паявілася дзяўчына. Яна прынесла хлеба, сала і нейкага зелля на паперцы.

— Выпіце з вадою. Гэта трава... лячэбная.

Надзя хацела ўсё аддаць Юру, але ён падзяліў пароўну і хлеб і зелле. Зелле было горкае, яна ледзь пракаўтнула яго з вадой. Сала смакавала, як цукар: не жавала, а смактала, каб яно даўжэй было ў роце.

Спала Надзя трывожна. Не таму, што нылі спіна і пальцы. Кожны раз, калі прахоплівалася, са страхам глядзела на дзверы — чакала світання, а за ім і паліцэйскага: «За мной!» Але прыйшло світанне, пачаўся дзень, а па яе ўсё не прыходзілі. Яна паварочвалася на кожны рып крокаў каля клеці, лавіла галасы на двары, але дзверы не расчыняліся. I ў душу прыйшла кволая падзея, што іх з Юрам пакінулі ў спакоі, што на іх забыліся.

Дзверы адчыніліся пад вечар. Той самы мужчына ў галіфэ гукнуў:

— Багданава! За мной!

Надзя з цяжкасцю паднялася. Галава закружылася, і яна пахіснулася. Дзед ускочыў, абхапіў яе за плечы, дапамог дайсці да дзвярэй, яшчэ не адпускаючы ад сябе, хрыпла сказаў паліцаю:

— Крыжа на вас няма. Пабаяліся б бога... Дзеці ж... Паліцай адпіхнуў дзеда.

— Сядзі, стары, пакуль за цябе не ўзяліся. Гэтыя дзеці нарабілі столькі, што не кожны дарослы зможа... Мост яны ўзарвалі. Ясна?..

Дзед здзіўлена зірнуў на Надзю, бокам падаўся назад...

На гэты раз Надзю білі мала, яна нават пасля допыту сама дабралася да клеці, дайшла да свайго месца.

Юра трызніў і не пазнаваў яе. Яна тармасіла яго, каб апрытомнеў, але дарэмна: Юра кідаўся на сене, стагнаў і штохвіліны прасіў піць.

— Як толькі цябе павялі, яму стала горш,— растлумачыў дзед. — Клікаў спярша. А цяпер во зусім аслабеў.

Дзед даваў Юру вады, клаў яму на лоб мокрую анучку, ухутваў сенам.

У Надзі нібы заціх свой боль. Цяпер яна думала пра Юру, хацела дапамагчы яму. Але як? Лякарстваў ніякіх няма, урача не паклічаш. Заставалася чакаць, спадзявацца, што Юру палягчэе.

Дзед зашаптаў горача і ўсхвалявана:

— Дык гэта вы — мост?.. Чаго ж хаваецеся ад нас? Мы свае, баяцца нас не трэба...

Надзя павярнулася да яго, не ведаючы, ці прызнавацца, што яны партызаны, ці ўсё яшчэ прыкідвацца сіротамі.

— Мы сваіх ніколі ў крыўду не давалі... I вы мукі церпіце не толькі за сябе, а і за ўсіх нас...

Надзя маўчала. Каб не спаў зараз Юра, ён бы вырашыў, як быць. А без яго яна не магла. Дзед, напэўна, харошы чалавек. Але ж яны пакляліся маўчаць, нічога і нікому не гаварыць.

— Вы скажыце, чым мы можам дапамагчы вам?

Дзяўчынка ўздыхнула, адказала:

— Нічога не трэба, дзядуля... Не партызаны мы. Нас прымаюць за некага іншага.

Дзед заціх. Адчувалася, што ён не паверыў Надзі. Можа, зразумеў, што яна не хоча, не мае права гаварыць яму праўду, а можа, пакрыўдзіўся.

Надзя асцярожна прылягла каля Юры, прыслухалася да яго цяжкага, перарывістага дыхання. Якія ўсё ж моцныя людзі!.. Іх з Юрам білі плёткамі, нагамі, білі бязлітасна, не шкадуючы, а яны ўсё жывуць. I боль, здаецца, ужо не такі востры цяпер.

Заварочаўся Юра, узняў галаву.

— Надзя!

— Я. Я, Юра...

— Вярнулася?

— Ага...

— Добра... А я нешта захварэў. Горача і баліць усё...

— Гарачка ў цябе. Яна пройдзе.

— Заўтра зноў мяне... возьмуць...

— Не бойся. Можа не возьмуць...

«Не возьмуць»... Як быццам Юра паверыць!..

Надзя заплюшчыла вочы, паспрабавала заснуць. У вушах звінела. Рукі і ногі здаваліся змярцвелымі. На спіне і жываце саднілі раны. Колькі іх было, Надзя не лічыла. Хіба пералічыш усе, вялікія і малыя! Яна прывыкла да іх, не звяртала на іх асаблівай увагі, ды і балелі яны менш, чым самыя першыя, быццам дзялілі між сабой боль і на кожную прыпадала не так ужо многа. Калі баліць не ў адным месцы, тады лягчэй...