Генадзь Бураўкін - Тры старонкі з легенды

— Не,— Надзя пакруціла галавой. — Мы не ўзрывалі мост. Мы не партызаны.

Афіцэр адкінуўся на спінку крэсла.

Да Надзі падышлі двое салдат, сарвалі ватоўку, груба заламалі рукі і кінулі на лаўку. Яна ледзь не закрычала ад болю, які прачнуўся ў пакалечаных пальцах, чакала, пакуль салдаты прывязалі яе рамянямі.

— Мы паможам тое-сёе ўспомніць,— пачула яна голас перакладчыка. — Калі не камандзіра, дык маму...

Ад нершых удараў плёткай Надзя ўздрыгвала ўсім целам, міжволі стагнала. Стогн сам сабою, незалежна ад яе волі і жадання, вырываўся з грудзей, і дзяўчынка злавала на сябе, гатова была праклясці сябе за слабасць. Трэба маўчаць, маўчаць. Хай вар'яцеюць гэтыя звяры, хай бачаць, што нічога не вырвуць з яе...

Удары сыпаліся часцей і часцей, і былі яны ўсё мацнейшыя, але спіна прывыкла да іх, яны нібы і не прыбаўлялі болю. Надзя адвярнула галаву да сцяны, каб не бачыў афіцэр, як сыплецца ў яе з ілба пот, як кусае яна вусны. Яна чакала, што вось-вось страціць прытомнасць...

Нечакана салдаты адышлі ад лаўкі, падышоў афіцэр.

— Ну, а цяпер што скажаш?

О, што яна хацела яму сказаць!.. Яна хацела перш за ўсё плюнуць яму ў твар, у акуляры ў залатой аправе, у шэрыя прыжмураныя вочы. Яна хацела яму крыкнуць, што ён труп, што ён не ўцячэ ў сваю праклятую Германію, што разам з фюрэрам будзе вісець на асіне, што ён нічога не даб'ецца ні ад яе, ні ад Юры, ні ад кога... Колькі яна магла яму сказаць!..

Ён чакаў адказу, і яна прашаптала:

— Я нічога не скажу... нічога не скажу...

Афіцэр схапіў бізун і пачаў біць, біць, біць. Па галаве, па плячах, па нагах, пырскаючы слінай, не выціраючы кроў, якая ад бізуна ляцела на яго твар, на яго мундзір.

Ён паласаваў Надзю і тады, калі яна абмякла ў непрытомнасці, і спыніўся, толькі знямогшыся.

Салдаты адвязалі Надзю і выкінулі яе паліцаям.

Ачнулася яна ў клеці. Галава ляжала на каленях у Юры. Вакол стаяла чалавек дзесяць. Дзед трымаў ля яе вуснаў бляшанку з вадой, прасіў:

— Папі, папі, родненькая... Глыні вадзіцы...

Яна была ўкрыта сваёй ватоўкай, хусткай і яшчэ пінжаком. Першыя хвіліны пасля абуджэння ёй было лёгка і прыемна, нібы прачнулася пасля цяжкага сну і ўбачыла, што ўсё страшнае, ад чаго яна калацілася, было проста насланнё. Яна напружылася, упёрлася локцямі, паспрабавала прыўзняцца. Але боль, нібы маланкай, ударыў яе ў грудзі, і адразу перахапіла дыханне, і яна бяссільна ўпала на калені Юру. З вачэй пасыпаліся слёзы.

— Не трэба, Надзя... — прасіў Юра. — Не плач... Папі вады...

Яна некалькі разоў глынула з бляшанкі. Ад холаду зайшліся на момант зубы, у грудзях трохі сцішыўся боль.

— Што, ірады, зрабілі! Што зрабілі!.. — голас у дзеда задрыжаў. — Дзіця ж горкае... Які з яе ваяка...

Надзя праз слёзы сама сабе ўсміхнулася: «Вось тут ты, дзядуля, памыляешся. Я была нядрэнным ваякам. I страляць умела не горш за іншых, і міны ставіла...»

— Божа, божа! — дзед стаў ксціцца. — Да чаго ж дайшла зямля наша.

Надзя выцерла слёзы, лягла на правы бок — так, здаецца, менш адчуваўся боль, — узяла Юраву руку і паклала сабе пад шчаку. Слабасць і звон у галаве закалыхвалі, павекі самі сабою зліпаліся. Думкі непрыкметна пераходзілі ў сон, перапляталіся з ім, і — сціралася мяжа паміж сном і явай. То Надзі здавалася, што сядзіць яна каля кастра на ўзлеску і партызаны жартуюць, пякуць бульбу, пасмейваюцца з некага, то раптам перад самымі вачыма ўсплываў раз'юшаны твар афіцэра ў акулярах, рот раскрываўся і закрываўся, але яна не чула голасу і хацела ўцячы ад яго, ён гнаўся за ёю і вось-вось насцігаў, то над ёю схіляўся Юра і пытаўся ціха:

— Табе вельмі баліць? Табе што-небудзь трэба?

Што ёй трэба?.. Трэба, каб ніхто не перабіваў сон, каб было ціха і цёпла, як летам у лесе.

Аднойчы, яшчэ калі была ў дзіцячым доме, яна зайшла далёка ў лес і лягла на траву. Каля самых рук скакалі маленькія конікі, поўзалі божыя кароўкі, на пальцы ўзбіраліся жоўтыя мурашкі, а над галавой гудзеў чмель. Ён доўга кружыўся над ёю, не хацеў нікуды ляцець. Можа, яна прымяла кветку, якую ён угледзеў і на якой было многа пылку, а можа, яму спадабаўся яе чырвоны бант... У бярозах і асінах ціўкалі птушкі. Непадалёк трашчала сарока. Нясмела падала голас зязюля і замоўкла. Надзя зірнула на неба. Яно было бледна-сіняе, і па ім ціха-ціха плылі хмаркі. Яна стала ўглядацца ў іх і ўбачыла, як у вышыні вырас белы конь, як марудна ён пачаў паднімаць ногі і раптам ператварыўся ў мядзведзя, а потым у гару. Яна стала выдумляць розныя гісторыі, і яе ўяўленне ляпіла з белых хмарак то бабу-ягу, то кракадзіла, то танкі. Непрыкметна Надзя заснула. Спала яна нядоўга, але здалося ёй, што цэлы дзень праляжала ў лесе і нагледзелася на мноства дзівосаў. Ніхто не заўважыў тады яе адсутнасці, ніхто не папытаўся, дзе была, і яна, як тайну, насіла ў сабе радасць лясной цішыні, казкі сіняга неба і самавітае гудзенне чмяля. Нічога асаблівага быццам і не адбылося, а ёй ажно некалькі дзён было весела і хораша на душы.