Леанід Дайнека - Чалавек з брыльянтавым сэрцам

– Вітаю спадара Дубровіча! Які ў цябе крывяны ціск і што ты бачыў у апошнім сне? – прагучаў, як збавенне, бадзёры вясёлы голас. Поруч з Гаем стаяў ягоны калі не сябра, то добры знаёмец рэжысёр Індаэўрапейскага тэлебачання Навум Масейкін. Масляніста-чорныя жвавыя вочы іскрыліся заўсёдным смехам.

– Адкуль ты ўзяўся, Навум? – узбуджана выдыхнуў Гай. Зараз ён быў рады кожнай жывой душы.

– У ваўка сто дарог, у паляўнічага толькі адна, – адказаў Масейкін. – З учарашняга шукаю цябе. Хачу, каб ты прыняў удзел у планетарным дыспуце гісторыкаў на тэму «Галоўная падзея дваццатага стагоддзя».

– Галоўная падзея? – пазіраючы то на Масейкіна, то на рэшткі цаглянага балкона каля сваіх ног, млява перапытаў Гай. – Вечна ты, Навум, выдумляеш нейкія дыспуты. Тут балконы валяцца на галаву, а ты… Лічу, што галоўным у дваццатым стагоддзі быў першы адкрыты кантакт зямлян з камандзірам Лятаючай талеркі Бурдзугаларафам. Здарылася гэта, дай Бог памяць, у адна тысяча дзевяцьсот дзевяноста дзевятым годзе, усяго за чатыры дні да трэцяга тысячагоддзя хрысціянскай эры.

– А Вялікая Кастрычніцкая рэвалюцыя ў Расеі?

– Сацыяльны эксперымент. Спроба зрабіць рэзкі скачок з адной цывілізацыі ў другую. Гэта тое самае, каб ты, дарагі Навум, у час палёту захацеў пераскочыць з кабіны аднаго рэактыўнага звышгукавога самалёта ў другі.

– Значыць, ты не будзеш удзельнічаць у маім тэледыспуце? – наморшчыўся, спахмурнеў Масейкін.

– Чаму ж? З радасцю. Але спачатку паглядзі на тое, што некалькі імгненняў назад было старадаўнім, добра змураваным, скляпаным з тоўстай металічнай арматуры і трывалай цэглы балконам.

– Паглядзеў. Ну й што? – паціснуў плячыма Навум.

– І ні аб чым гэта табе не гаворыць?

– Слухай, Дубровіч, – уважліва паглядзеў на Гая тэлерэжысёр, – калі ты зараз пачнеш мне расказваць пра Вялікі Жах, пра паралельную небялковую цывілізацыю, я, як інтэлігентны чалавек, буду, вядома, глытаць твае словы – так я глытаю яешню, якую пячэ мая цешча, хоць дзіка не люблю яе – але на першым жа павароце мяне пацягне на ваніты. – Зразумеў?

– І ўсё-ткі гэта быў Вялікі Жах, – пераканана прамовіў Гай.

– Ды проста рухнуў стары балкон, – амаль закрычаў Масейкін. – Выпадковасць. Стомленасць металу, цэглы. А мы пачынаем хваравіта шавяліць мазгавымі звілінамі і адразу шукаць нейкую звышпрычыну. Ведаеш, што бачылі алкаголікі Сярэднявечча ў час белай гарачкі? Бачылі чорцікаў, чорненькіх і рагатых. А што бачылі тыя ж самыя алкаголікі ў Савецкім Саюзе пры прэзідэнце Гарбачове? Каляровыя мульцікі. Усёк? А сёння тыя ж самыя п'юны, якія не перавядуцца, пакуль у чалавецтва ёсць рот, глотка і страўнік, ужо бачаць (усёк?!) лятаючыя талеркі. Чым галава забіта, тое людзі і бачаць.

– Сёння да мяне ўначы павінен прыйсці Вялікі Жах, – роўным, трошкі стомленым голасам перапыніў яго Дубровіч.

– Ладна, вар'яцей, – махнуў рукой Масейкін. – Яшчэ ж я хачу, паважаны вар'ят, каб ты ўступіў у нашу Лігу барацьбы за сціпласць. Навошта планеце Чалавек з брыльянтавым сэрцам? Хопіць і бронзавага. Мінеральныя рэсурсы Зямлі, Месяца і Венеры амаль вычарпаны, ядзерная энергетыка байкатуецца, паветра, глеба і вада атручаны ўжо стагоддзі назад, а Ўсепланетнае Журы прысуджае лепшаму грамадзяніну (ах, якія мы добранькія!) тытул Чалавека з брыльянтавым сэрцам.

– Усяго ж толькі тытул, – асцярожна ўставіў сваё слова Гай.

– Прынцыпы вышэй за ўсё, – рашуча перапыніў яго Масейкін. – Калі планета бедная, беднымі павінны быць і тытулы. Брыльянты – гэта раскоша, гэта марнатраўства, а вось старая добрая бронза, з якой далёкія прашчуры ўваходзілі ў цёмны лабірынт сваёй прадгісторыі, незаслужана забыта нашымі заканадаўцамі і маралістамі. Абавязкова павінен быць толькі адзіны тытул – тытул Чалавека з бронзавым сэрцам. Надаўшы такое штогадовае званне лепшаму чалавеку Зямлі, мы тым самым духоўна ачысцімся, умацуем душу, станем падобнымі сваёй чысцінёй і сціпласцю на першых хрысціян або пурытан.

Яны хутка ішлі па яшчэ няшумнай ранішняй вуліцы, і Масейкін усё гаварыў, гаварыў… «Ну й галава, – дзівіўся сам сабе Гай Дубровіч. – Два Везувіі плюс вулкан Ключаўская сопка. І заўсёды напаўкрыла, напаўкрока ляціць наперадзе прагрэсу. Здаецца ж, нейкі месяц назад захапляўся разгадваннем «свяшчэннасці» лічбы 7. Выступіў па Індаэўрапейскім тэлебачанні і, здзівіўшы вучоных мужоў, заявіў, што даўмеўся, хоць сам і не гісторык, чаму першалюдзі так шанавалі гэту самую лічбу 7. Аказваецца, чалавечае цела мае сем «чыстых» адтулін: вочы, вушы, ноздры, рот. Вялікі перапалох быў паміж навукоўцаў. Нават сам Гай не ўтрымаўся тады і ў газеце «Хатні фантаст» надрукаваў сваю версію. Па ягоных меркаваннях, лічбу 7 людзі зрабілі свяшчэннай таму, што кожны чалавек (прынамсі, на золку зямных цывілізацый) мог назіраць, калі дачасна не паміраў ад варожага мяча або чумы, сем жывых прадстаўнікоў свайго роду-племені: прадзеда, дзеда, бацьку, сябе, сына, унука, праўнука. І вось сёння Навум Масейкін з найвялікшай страсцю гаворыць, амаль крычыць аб Чалавеку з бронзавым, а не з брыльянтавым сэрцам.