Сергей Давидович: Чалавек, якi глядзеў на зоркi (на белорусском языке)

Сяргей Давiдовiч

Чалавек, якi глядзеў на зоркi

Якiм Каваль з маленства цягнуў свой воз. Пасляваенная галеча i галаднеча змянiлiся пазней на перабiванне з хлеба на ваду. Якiм прыкладаў усе намаганнi, з апошнiх сiл кiдаўся ва ўсе бакi, шукаў палёгку, але, як кажуць, толькi часова паслабляў пятлю на шыi. Сiл заставалася ўсё меней, здароўе з узростам пахiснулася, а "дабрабыт" якiм быў, такiм i заставаўся.

Якiм горка жартаваў:

- Вось я, Каваль, кую свой лёс... I што? Нястачы повен воз...

Але, кажуць, калi Бог затрымае сваё вока на некiм - лёс таго чалавека робiцца шчаслiвым. Мусiць, Бог усё ж заўважыў Якiма Каваля i непрыкметна для гэтага ўжо немаладога чалавека запалiў у ягонай душы сваю боскую iскру. Хутчэй за ўсё так i адбылося, бо раптоўна Якiм, якi даўно апусцiў галаву i глядзеў толькi сабе над ногi, - распрамiў плечы i заўважыў сонца i ўбачыў на начным небе зоркi. Дзiва - але рука пацягнулася да паперы, i на ёй пачалi нараджацца прадыктаваныя душой творы. Лiтаратурныя творы! Паэтычныя творы! Хлеба па-ранейшаму не хапала, адзенне было старым i нэндзлым, затое душа адчула крылы, i гэта зрабiлася галоўным у жыццi. Дзень быў непадобны на мiнулы дзень, кожная ноч адрознiвалася ад той, што прайшла, новым, нечаканым творчым здабыткам. Вакол была тая ж жыццёвая шэрасць, а Якiм Каваль быццам знаходзiўся на цудоўным, казачным востраве. I такi востраў, сапраўды, iснаваў - востраў творчасцi, востраў душэўнай узнёсласцi Якiма Каваля!

Будучы чалавекам даволi сталым, чалавекам, якi з'еў пуды горкай солi, Якiм здагадаўся, што без боскай дапамогi тут не абышлося. Цi ж гэта магчыма: усё жыццё без хлеба, а пад старасць - у неба! I Якiм шчыра i рэгулярна пачаў наведваць царкву - хрысцiцца i выказваць падзяку Богу.

Пiсалася яму лёгка, "пладавiта" - кнiгi выходзiлi з друку адна за другой. Задуманага i ненадрукаванага было яшчэ болей.

I яшчэ больш на аднаго шчаслiвага чалавека стала на зямлi!

Аднойчы Якiмавы думкi прымусiлi руку напiсаць твор, якi спалохаў самога аўтара. Не тое каб надта спалохаў, але ў душу закралiся трывога, сумненнi навошта ж я так?!.

Якiм i сам не мог адказаць, як атрымалася так, што напiсаўся богаадступнiцкi твор. Праўда, пасля наведванняў царквы ў Якiма i сапраўды закралася падазронасць, што служыцелi храмаў боскiх самi не надта вераць у тое, што прапаведуюць. Якiм злаваўся на сябе: "Якая мая справа? Няхай сабе не вераць! Навошта ж я плюнуў у студню, якая мяне поiць?.."

Настрой псаваўся. Жыццёвая шэрасць блiжэй падступiла да казачнага вострава Якiмавай творчасцi. Вiдаць, сам спакуслiвы д'ябал вадзiў Якiмавай рукой, шаптаў яму ў вуха багахульшчыну...

Але справа зроблена. Твор надрукаваны. Узнёсласць пакiдала Якiма Каваля.

* * *

Лета, як кажуць, прайшло толькi паўдарогi. Краскi разбеглiся па лугах i палях. Птушаняты вылецелi з гнёздаў, i ў птушак паявiлася больш вольнага часу для спеваў.

У свой вольны час Якiм Каваль iмчаў у родную вёску, каб душой злiцца з прыродай, з краскамi ў полi, з птушыным шчабятаннем.

Калi надышла субота, Якiм сабраўся, сеў на аўтобус i пакацiў у вёску. Жонку на гэты раз чамусьцi не ўзяў, хоць тая таксама любiла вёску i сёння прасiлася разам з мужам у дарогу. Нешта прымусiла катэгарычна адказаць жонцы: "Я хачу пабыць адзiн!"

Жонка з неахвотай пагадзiлася - магчыма, будзе замiнаць яму ў творчай працы - i засталася дома ў Менску.

Прыехаўшы ў вёску, Якiм заварыў каву i з асалодай пiў яе маленькiмi глыткамi на верандзе. Думаў, як здавалася, аб усiм i нi аб чым. Ды i глядзеў у нiкуды - у адну кропку, а бачыў усё мiнулае жыццё, такое складанае, цiкавае i супярэчлiвае. Гэткая ж супярэчлiвасць запоўнiла душу: спакой i трывога, задавальненне i расчараванне, узнёсласць i сум.

Выпiўшы каву i нагледзеўшыся "ў нiкуды", Якiм чамусьцi ўзяў "ТОЙ" твор i ўважлiва перачытаў. Перачытаў i падбадзёрыў сябе: "Ды я маю права пiсаць усё, што захачу! I кропка!.."

Але гэтая думка бадзёрасцi не дадала, i супярэчлiвасць па-ранейшаму панавала ў душы.

Ноч надышла цёплая, зорная. Спаць не хацелася, i Якiм стаяў на двары ля хаты. Стаяў i глядзеў на неба. Справа гэта - глядзець на зоркi - зрабiлася прывычнай, i Якiм рэдка ўспамiнаў той час, калi глядзеў толькi пад ногi i амаль не задумваўся над тым, што глядзець на зоркi - гэта вялiкае шчасце, падараванае Богам.

"Чаму я жонку не ўзяў? - падумалася мiжволi. - Такая цудоўная ноч! Усё роўна нiчога не пiшу..."

Здавалася, што зоркi падмiргваюць, што яны кратаюцца, як жывыя, што гэты казачны карагод зараз адарве ад зямлi, уздыме ў бяздоннае неба i закруцiць у бясконцым зорным танцы.