Юры Станкевіч - П'яўка

“Не плявузгай за ўсіх, баба”.

“Дык вось, што мне рабіць, калі я ноччу не магу спаць на сваім ложку, а сяджу на вуліцы? Мне непамысна і жахліва, бо ў доме няйнакш завялася погань. Што благога ў тым, што я згаджуся на нечую дапамогу? Ну, вось хоць бы і да вас”, — дадала яна, хутаючыся, нягледзячы на спёку, у драны халат.

“Дык гэта вы тут гаспадыня?” — спытаў я.

“Гаспадыня жыве зверху. Падыміцеся да яе, калі вам няцяжка”.

Мы ўтраіх падняліся на другі паверх па дашчатай лесвіцы, якая рыпела пад нагамі. Знізу адразу пачалася шумная сварка — пэўна, спрачаліся накшталт нас, а можа, і з якой іншай нагоды.

Над дзвярыма вісеў на дроціку вырваны са сцяны званок.

Андруш націснуў на яго, падтрымліваючы адной рукой. Званок працаваў.

“Хто вы і што вам трэба?” — урэшце глуха спытаў з-за дзвярэй жаночы голас. Пэўна, нас разглядвалі ў “вочка”.

“Адчыніце! — узяў на сябе ініцыятыву Андруш. — Вам няма чаго баяцца: цяпер светла, і ўнізе поўна людзей. У нас да вас размова”.

Дзверы адчыніліся, але на шырыню ланцужка. Нас нейкі час разглядвалі, але пасля, нарэшце, упусцілі ў вітальню.

Жанчына, якая дазволіла нам увайсці, была белая, ужо даволі сталага веку: ёй можна было даць гадоў сорак пяць–пяцьдзесят. Высокая, каровістая самка, але са слядамі былой прыгажосці, крыху атлусцелая, з круглым тварам, масіўнымі залатымі завушніцамі і пажадлівым ротам. Я адзначыў, што яна, нягледзячы на рашучы выгляд, вельмі ўзнерваваная і разгубленая, што і адчувалася. Звалі яе Адмета.

Пасля неабходных у такіх выпадках прабачэнняў і тлумачэнняў я спытаў, ці згодна яна, каб мы крыху паназіралі за тым, што адбываецца ў яе жытле і, па магчымасці, ёй дапамаглі?

Гаспадыня недаверліва агледзела нас.

Відавочна, яна вагалася, але, пралічыўшы ўсе “за” і “супраць”, спытала: “Я павінна нешта рабіць? Я бачу, што адбываецца ў доме, і не хачу звяртацца да мясцовых паліцыянтаў, бо здагадваюся, чым усё гэта можа скончыцца. Ва ўсякім разе не дабром. Так ці не?” “Скажыце, вашмуж-нябожчык пакінуўвамвялікую гаспадарку?” — здалёк пацікавіўся Васка Петкавіч.

“Я спраўлялася. Але як цяпер — не ведаю”.

“Як даўно вы яго пахавалі?” — спытаў я.

“Ужо месяц. Ён выглядаў такім моцным, здаровым, і раптам злёг. Ён быў упэўнены, што яго атруцілі ці сурочылі”.

Я раптам адчуў, што размова рухаецца ў патрэбным мне напрамку.

“Па якім звычаі яго пахавалі?” “Як у нас тут прынята: на могілках”.

“Ён сам так пажадаў?”

Але тут гаспадыня быццам сумелася.

“Як вам сказаць: ён не верыў у тое, што памрэ. Але аднойчы пачаў гаварыць абы-што — быц-цам, па звычаях продкаў, яго цела пасля смерці мы павінны ўжыць у ежу, а чэрап захаваць у доме. Я

чула нібы ў некаторых паселішчах, дзе шмат перасяленцаў, такое адбываецца і цяпер, але ж я не дзікунка якая, і ніколі б не стала такое рабіць”.

“А вашы дзеці? Дзе яны?” “Два сыны і дачка ўладкаваліся ў горадзе. Я нават баюся іх сюды запрашаць. Усё пачалося з таго, што з даху палілася вада, хоць адкуль ёй там брацца, потым пачалі падаць каменні, біцца посуд.

Чамусьці ўсё гэта ноччу. Хоць у апошні час здараецца і днём”.

“У вас на даху нешта зварвалі? — пацікавіўся Андруш. — Можа, трубы?” “Вядома, не. Там і металічнага нічога няма”. “І на гарышчы?” “Таксама”.

Нейкі час я абдумваў пачутае, а потым спытаў: “Скажыце, ад чаго, па-вашаму, памерлі дзеці паверхам ніжэй?” “Інфекцыя. Яны, напэўна, паспыталі той самай вады, што сцякала ўніз па сценах і са столі”.

“Але ж іх столь — гэта ваша падлога. Можа, вы перакулілі якую ёмістасць?” “Зірніце самі: у мяне яе няма”.

“Мы чулі, што адно дзіця лётала ў паветры. Гэта так?” “Унук маёй сястры. Яе вы бачылі ўнізе”.

“Колькі год было таму ўнуку? Ён што-небудзь расказваў?” “Так. Але ў чатыры гады хіба ён што разумее? Быццам яго нехта трымаў у паветры. Казаў, што гуляў з нейкім бліскучым мячыкам.

Ніхто іншы той мячык не бачыў”.

“Вы не супраць, што мы пакінем у вас на ноч відэакамеру? —

папрасіў я дазволу. — Яна незаўважная і здымае нават у поўнай цемры, калі задаць адпаведную праграму”.

Запанавала невялікая паўза.

Адмета падумала і згадзілася. Мы нейкі час пахадзілі па пакоях, але нічога не здаралася. Урэшце Васка Петкавіч пачаў развітвацца і мы сышлі ўніз.

“Дарэчы, — спытаў я напаследак гаспадыню, — у якім месцы пахаваны ваш муж?” “На паўночных могілках, калі вам цікава. Там ёсць пліта, на якой выбіты надпіс: Тэафіл Слімак. Гэта і ёсць яго магіла, бо я пахавала яго па сваім звычаі”.