Юры Станкевіч - Шал (зборнік)

© Станкевіч Ю. В., 2012

© ПВУП «Галіяфы»,2012

© Распаўсюджванне. ТАА «Электронная кнігарня», 2017

Цемра пакрысе згушчалася ў кутах убогага жытла, прасочвалася ў акно, падступала да ложка. Чарговая ноч надыходзіла, і тут нічога нельга было змяніць.

Чалавек прымушаў сябе засынаць без транквілізатараў, бо гэта было да таго ж і небяспечна, альбо спаў днём.

Трэба было берагчы элементы сілкавання, бо электрычнага святла, вядома, тут не існавала, і таму чалавек уключаў транзістар пераважна ў пачатку гадзіны, каб паслухаць навіны і заадно праверыць час, а потым выключаў. Так і цяпер, але неспадзявана загучала песня: на незразумелай яму мове, меладычная, у старой традыцыйнай манеры – пра далёкі-далёкі Амстэрдам – гэта слова часта паўтаралася, і ён даслухаў да канца, а потым выключыў транзістар. Урэшце, што яму да таго Амстэрдама?

Чалавек меў імя. Яго звалі Антон Лашкевіч.

Каб крыху ўзбадзёрыцца, – да таго ж надышоў час запаліць лямпу, – ён апрануў ватоўку і выйшаў з хаты ў мокрую імжачную шэрань. Сутонела. Ён насцярожана прыслухаўся і агледзеў, азірнуўшыся, вуліцу. Але навокал было, як і заўсёды, пуста, змрочна і шэра, толькі рыпелі калі-нікалі ад ветру дрэвы ды цурчэла ў бочку тонкім струменем вада з-пад страхі. За хатай туліліся старыя азяроды з рэшткамі бульбоўніка, цягнуўся выган, а за ім на даляглядзе цямнеў лес. Там ужо збіралася на ноч. Праз брамку ён выйшаў на зарослую пустазеллем, у лужынах, вуліцу і зноў азірнуўся, але адкуль каму тут узяцца акрамя тых, каго ён чакае, – але іх пакуль не было.

Дом, дзе ён запальваў на ноч газніцу, стаяў насупраць і глядзеў на яго трыма вокнамі, пад якімі апантана, запознена і самотна буяў куст сухацвету.

Ён агледзеўся і ціха паклікаў:

– Гэй, сабака! А потым пачакаў і зноў:

– Гэй, пёс!

Але ён ведаў, што калі пёс сапраўды недзе паблізу, то звычайна не адклікаецца, а хаваецца і моўчкі назірае за ім. Сабака быў тут, пэўна, адзінай жывой хатняй істотай, але ўпарта не падыходзіў, і ў вачах жывёлы, калі яны сустрэліся аднойчы з чалавечымі, ён прачытаў непаразуменне і жах. Шмат дзён таму, як ён толькі прыйшоў сюды і апынуўся на вуліцы, сабака моўчкі выбег яму насустрач, моўчкі пацягнуўся следам, а калі ён перастаў зважаць, імкліва падбег ззаду і – таксама моўчкі – нямоцна ўкусіў за нагу.

На зарослай травой вуліцы чаравікі адразу сталі мокрыя. Ён скіраваў назад у хату, бо ўспомніў пра запалкі, адшукаў іх, узяў ружжо і зноў выйшаў на вуліцу, прайшоў, ціснучыся ля плота, адшукаў тонкі дроцік, які нацягнуў дзеля сігналізацыі – дроцік быў цэлы, ён пераступіў і акуратна прыстасаваў яго на старое месца, а потым адчыніў дзверы хаты насупраць. Трэба было падрыхтавацца да ночы, калі ён не спаў, а назіраў – гэта моцна стамляла. На яго адразу дыхнула цвіллю, і ён вырашыў пазней прапаліць, але ж яму тут не заставацца, толькі пакіне гарэць лямпу, каб бачна было, што ў доме-падманцы нехта ёсць, а сам будзе пільнаваць у «сваёй» хаце, сачыць ля акна – павінны ж яны некалі прыйсці.

Хата, пэўна, належала ў мінулым калгаснаму спецыялісту: аграному, заатэхніку ці мо проста брыгадзіру, бо на адзінай паліцы стаялі некалькі кніжак па сельскай гаспадарцы. На сцяне ў зале віселі яшчэ колькі чорна-белых партрэтаў у танных рамках: мужчына ў нязграбным пінжаку і пры гальштуку, малады жаўнер сарамяжліва ўсміхаўся ў аб’ектыў, дзяўчынка з лялькай у руцэ, жанчына з сурова падцятымі вуснамі. Разбітае люстэрка між імі напалавіну паабсыпалася на падлогу. Развярэджаны тэлевізар валяўся ў куце, пустая шафа была без дзверцаў. Пабеленая грубка за дашчатай перагародкай адным сваім бокам месцілася ў спальні. Там стаяў металічны ложак, матраца на ім не было, побач дзіцячая калыска. Шпалеры амаль усюды нехта быццам знарок падрапаў, і там-сям на іх ужо плямамі выступіла цвіль. У пярэдняй стаяў стол, ляжаў пусты газавы балон са збітым венцілем, але пліты не было; побач валялася рыззё, крэсла і зэдлік.

Ён сеў на зэдлік, адхіліў паркалевыя фіранкі, зірнуў на вуліцу, прыслухася, зноў старанна захінуў фіранкі і запаліў лямпу. Газы ў яго было яшчэ дзён на пяць-шэсць – ён наліваў у лямпу да верху і гэтага якраз хапала на дзве ночы (з перапынкам на дзень і зноў да наступлення святла). Ён дастаў з кішэні запалкі, запаліў кнот і асцярожна насунуў зверху шкляны каўпак. У пакоі стала светла, ён убачыў свой цень на сцяне, узяў ружжо, тыцнуў руку ў кішэню – патроны былі на месцы, і адразу заспяшаўся да дзвярэй.