Алесь Наварыч - Літоўскі воўк

- Ваўчыца, паводле чэчэнскага падання, уратавала дзяцей ад буры... - балбатаў Стасік. - Расея заваявала Каўказ... Як і нашу радзіму... Волю забралі, незалежнасць... Так, грамадзянкі?

Зваротак «грамадзянкі» ўзварухне сэрца любой дзяўчыны. Гэтак жа звярталіся адзін да аднаго паўстанцы...

- Стасю, ці варта гэтак казаць? - зрабіў заўвагу аканом.

Напраўду, час гаварыць пра радзіму, пра вольнасць неспрыяльны. Толькі што прыдушана паўстанне, вясной недзе ў віленскіх мурах павешаны Каліноўскі, сотні, калі не тысячы расстраляны, адпраўлены ў Сібір, пазбаўлены маёмасці, правоў шляхецтва, а Стасік распускае язык, каб заваяваць прыхільнасць дэвотак, у якіх невядома што ў галаве. А раптам каторая з іх - дачка дзяржаўнага службістага.

Стасік паслухмяна змоўк, стаў глядзець на звера.

Воўк у клетцы падняўся, не паварочваючы галавы, усім тулавам павярнуўся да паненак. Ноздры яго варухнуліся, ён пацягнуў да сябе паветра.

І раптам пан аканом збянтэжыўся. Яму падалося, што воўк у клетцы - той самы, якога восенню назад аддалі фактару Ёселю. Ды яшчэ трыма рублямі грошай падмазалі, абы каб толькі забраў нягоднага звера.

- О! Ён чуе, ён разумее, што мы пра яго гаворым! - усклікнуў Стасік.

Воўк тым часам матлянуў хвастом.

- Пан Ежы! - усклікнуў маладзейшы Ўрбановіч, зварочваючыся да пана аканома. - Далібог, гэта наш ручны воўк. Паглядзіце, гэта ж выліты Інсургент!

Воўк тым часам яшчэ раз матлянуў хвастом, схіліў, рыхтык сабака, галаву набок. У жоўценькіх, чыстых вачах свяціліся даверлівасць, радасць. Паненкі завойкалі ад здзіўлення: люты драпежнік, пагроза лясоў, зацяты вораг чалавека, ператварыўся - ці не фантастыка - у свойскую, добрую сабачыну.

Стасік падступіўся да прэнтаў.

- Інсургент! - паклікаў ён з выглядам вопытнага сабакара. - Цю-цю, на!

Малады пан яшчэ не адважваўся працягнуць руку за прэнты, але воўк радасна забіў хвастом па баках, рыхтык свойскі сабака. У ягоных вачах мільгнула нешта накшталт радасці пазнавання. Ён глытнуў сліну, аблізаўся.

- Brawo! - запляскалі паненкі ў ладкі. - Brawo panu!

Маладыя, прыгожыя дзяўчаты, самі таго не разумеючы, пад'юдзілі паніча на непапраўнае. Як не адважыцца працягнуць да дзікага звера, ваўка, руку; выступіць гэткім утаймавальнікам, дрэсістаю, каб толькі яшчэ раз сарваць апладысменты...

- Не руш! - усклікнуў пан аканом, але было позна.

Стасік працягнуў руку паміж прэнтаў, дакрануўся да пукатай лабаціны звера, паспеў нават пагладзіць, а воўк вазьмі і цапні яго за руку. Хапянуў яго воўк, немалады пан кінуўся ратаваць маладога, і вось тады воўк выпусціў руку паніча і з жарсцю ўчапіўся ў руку старога пана, нібы помсцячы яму, чалавеку, зрэшты, усяму роду людскому, што вырвалі яго з нетраў прыроды, засунулі ў клетку, пазбавілі волі, свабоды...

Нарабілася вэрхалу, гвалту, адбілі пана ад ваўка; кроў свішча, рука акалечаная, але пан трымаў сябе як мужчына. Збялеў толькі, рыхтык ведаў, што так і трэба, каб было, быццам яго віна, што народжаны свабодным воўк мусіў пухнуць за жалеззем.

2000-2003