Алесь Наварыч - Літоўскі воўк

- Напішу, што вас з каня сцягнулі? - падняў галаву спраўнік. - Сцягнулі і абяззброілі...

- Пішыце, што хочаце... - адмахнуўся Фогель, выпіў кілішак смярдзючай гарэлкі, захрумстаў гурком.

«А мо падысці да пана Налёткі і папрасіць рукі ягонай дачкі? - узнікла ў капітана зманлівая думка. - Пад чаркай згодзіцца...»

Фогель падняўся, злавіў позірк Налёткі. Той падміргнуў яму.

«Не, рана яшчэ... - варухнулася думка. - А раптам Марыся занатурыцца і не згодзіцца?»

Не пайшоў да шляхціца, падаўся да дзвярэй. Спраўнік увішна перапісваў паперы і нават не падняў галавы, не паглядзеў услед.

На ганку Фогель сутыкнуўся з чалавекам. Нізенькі, плюгавы, ён адразу сарваў шапку, паказваючы вузкі, як у малпы, лоб, хацеў шмыгнуць пад руку, але Фогель цопнуў селяніна за плячо.

- Куды? Чый ты? - спытаўся, пацяшаючыся, што наганяе на селяніна такі страх.

- Паночку, - узмаліўся селянін, - вінаваты, прапіць хацеў не сваё... Чужое...

У працягнутай нямытай руцэ Фогель убачыў медальёнчык на ланцужку.

- Аддаць хацеў, ды саромеўся, паночку... Злітуйцеся...

- Чыё гэта?

- Паніча Артура, арыштаваны ён... Злітуйцеся, паночку...

Фогель, не адпускаючы селяніна, каб не ўцёк, расчыніў вечка медальёна. Усярэдзіне - партрэцік жанчыны.

- Гэта хто?

- Матка ягоная... Нябожчыца жонка васпана Буевіча.

«Добры падарунак маладому Буевічу на развітанне... - падумаў Фогель. - Праз Марысю перадам, ласкавейшая будзе...»

Жандарскі афіцэр адпусціў небараку, пакапаўся ў кішэні:

- На, вазьмі на кручок. Слухай, кажуць, ты ведаеш месца, дзе ў Графскай пушчы звяры збіраюцца. Не пакажаш?

- О не, паночку, не ведаю. Далібог, не ведаю. Грэшны стаў, а грэшнаму не дадзена. Нікому не дадзена, а як пасвяцеюць людзі, то і адкрыецца месца, а пакуль, паночку, грашаць, то закрытае гэта месца, не відаць і знаку... - забалбатаў селянін, абрадаваны, што яго не толькі не б'юць за крадзеж, прысваенне чужога, але яшчэ і капейчыну на гарэлку далі. - Я, паночку, і хацеў бы ўбачыць, і шукаў, ды заблудзіўся. Ледзь не прапаў...

- Ідзі, - махнуў рукой Фогель. - Ідзі і больш не крадзі.

7. Дурны сон аканома

Пан Ежы паціраў рукі - эканомія квітнела. З інсурэкцыяй таксама выйшла гладка. Напачатку пабыў сярод завадатараў, потым - адышоў, адстаў, заняў месца нейтральнай апазіцыі. Дзякуй спраўніку, не выдаў. Цяпер галоўнае - быць заадно з уладай. Надышоў час праявіць сябе. З Аксанай таксама няма асаблівых клопатаў - штодня пераконваў, што лепей, зручней, выгадней жыць ціха-мірна, бо глядзі сама, як усё абярнулася з гэтым паўстаннем. Нічога, акрамя крыві, Сібіры, разарэння цэлых родаў. Хочуць палякі - няхай бунтуюцца. Аксана хадзіла засмучоная, але разумела ўсё, бачыла і паспакайнела. Асабліва пасля таго, як разабраўся з гэтым Артурам. Лічы - выкупіў. Няхай нават стары Буевіч грошы і не верне - а што не верне, аканом не сумняваўся, - усё роўна ёсць выгада толькі ад таго, што гэтага бунтача няма тут. Няхай едзе хоць куды - у Варшаву, у Парыж. А па гэтай зямлі будзе хадзіць разам з Аксанкай ён - пан Ежы Ўрбановіч.

Праўда, пан Урбановіч разумеў, што служыць, як кажуць, і вашым, і нашым, не зусім добра. Яму абрыдла выкручвацца, маніць, падстройвацца то да адных, то да другіх. Але ўсё ягонае жыццё было такое. Мусіў быць слізкім, як лін, іначай даўно прапаў бы. Не, яшчэ не было доўгачаканага спакою ў ягоным жыцці... І сны нейкія дурныя, дзіўныя стаў сніць. І ўсё д'ябла гэтага шэрага сніў, Інсургента. То сасніў, як на паляванні дзік напаў. Ухапіў за нагу, звалок з каня пад куст... Ляжаў пад кустом, а яго не маглі адшукаць. Крычаў, але крыку не было. Конь прыбег у стайню. І тады Інсургент па конскім следзе дапяў да яго, прывёў людзей.

Цётка Цэцыля патлумачыла, што гэта добры сон, бо не было крыві. Крыві ў сне сапраўды не бачыў.

Потым навязліва сніў натоўп хораша апранутых людзей. Нейкія чыноўнікі ў сурдутах, афіцэры пры парадзе, шмат пань і паненак у раскошных уборах. Вакол - сосны з чырвонай карой, нейкі звярынец. У звярынцы каля клеткі з таблічкай: «Lupus vulgaris» - купка паненак. У клетцы, каля задняй сценкі, - воўк. Ляжаў галавой на тоўстых лапах і не звяртаў увагі ні на людзей, ні нават на муху, якая поўзала па носе. Здавалася, што за жалезнымі прэнтамі быў не ён, а людзі, увесь свет. Погляд меў адсутны, без жыцця. І быццам ён, пан Ежы Ўрбановіч, у парадным мундуры, з нейкім бліскучым ордэнам на стужачцы, падыходзіць да той клеткі, прасоўвае руку праз прэнты і гладзіць ваўка па галаве. А людзі наўкола дзівуюцца ягонай смеласці...

Што гэты сон значыў, пан Урбановіч ніяк не разумеў. Жыццё ішло сваім ходам, праз Манкевічы і мястэчка праходзілі рэгулярныя вайсковыя часткі, у госці завітвалі расейскія афіцэры, якія гаварылі па-французску, добра ігралі на гітары і выдатна - у карты. Потым наступілі нудныя асеннія дні, з'яўляліся ўсё новыя і новыя гаспадарчыя клопаты, і нехарошыя сны адышлі, забыліся.