Галіна Каржанеўская - Не можа быць

САРОКА. Цішэй вы! Прафесар скажа прамову.

СОЙКА. Не проста прафесар – акадэмік! Пачынайце, шаноўны.

Крумкач выйшаў у цэнтр і акінуў вокам усю птушыную грамаду.

КРУМКАЧ. Ккрак! Усім ясна, паважанае грамадства: наш паважаны дуб цяжка хворы. Галава яго аблысела, а збоку пачало ўтварацца дупло. Трэба даследаваць, у якім стане знаходзіцца сэрцавіна дрэва.

САРОКА. Так, так! Даследаваць!

КРУМКАЧ. Я не ўсё сказаў. (Пракашляўся.) Прыйдзецца, шаноўнае птаства, запрасіць на кансультацыю Дзятла.

СОЙКА. Якая мудрая думка!

ПТУШКІ (разам). Дзятла! Дзятла! Доктара! Хірурга!

САРОКА. Ціха вы! Дзяцел зараз адпачывае – зрабіў аперацыю хворай сасне.

СОЙКА. Але наш хворы ў цяжкім стане.

КРУМКАЧ. Хто ўстане?

ГАЛКА (як глухому). Мы кажам: дуб упадзе і не ўстане.

КРУМКАЧ. А-а-а...

САРОКА. Ну, калі ўсе так рашылі, трэба клікаць Дзятла. (Галцы.) Злётай, Галка, і запрасі далікатненька.

СОЙКА. Лепей я. Я, Сойка, да ўсіх падыход маю.

КРУМКАЧ. Ляціце разам.

САРОКА (аддаючы свой ланцужок Сойцы). Гэта доктару, каб не адмовіў.

Д з я ц е л дрэмле ўсваім пакоі. Галка з Сойкай стукаюцца ў дзверы.

ДЗЯЦЕЛ (прахапіўся). Хто там?

ГАЛКА. Бяда ў нас, доктар.

ДЗЯЦЕЛ. Вас многа, а я адзін. Пазней прыходзьце. (Прыадчыніў дзверы.)

ГАЛКА. Але наш дуб хворы!

СОЙКА (штурхае яе). Ды не так! Табе ж сказалі – далікатненька! (Дзятлу.) Міленькі ты наш, даруй за клопат. Мы прыляцелі ад імя ўсёй птушынай грамады. Дуб стары, карміцель наш, заняпаў, занядужаў. Слаўны такі быў, ты сам не раз да яго прылятаў. (Разам.) Адведай хворага, калі ласка!

ДЗЯЦЕЛ (думае). У два візіт, у пяць – таксама...

СОЙКА. Мы ўсе без цябе як без рук. Прымі падаруначак ад нас, птушак. Так, дробязь... (Перадае ланцужок.)

ДЗЯЦЕЛ. Добра, адведаю. (Збірае прылады, адзяе белую шапачку.)

Дзяцел абстуквае і аглядае Дуб з усіх бакоў.

Птушкі сочаць за кожным яго рухам.

КРУМКАЧ. Ккрум… Ці будзе жыць?

ДЗЯЦЕЛ (паправіў акуляры і вынес вердыкт). Дуб сапраўды хворы, але не настолькі, каб можна было трывожыцца за яго жыццё. Патрэбен поўны спакой. Дзіркі пазатыкаць, жалуды пазнімаць, лісты… Не, лісты хутка самі адваляцца. Галоўнае, ад восеньскага ветру посцілкай захутаць.

ПТУШКІ (разам). Дзякуем! Дзякуем, дарагі доктар!

КРУМКАЧ. Прыемна ведаць, што ў нашым лесе ёсць такія спецыялісты. (Паціскае Дзятлу руку.)

СОЙКА. Мы вас правядзём, даражэнькі. (З Сарокай праводзяць яго.)

КРУМКАЧ. Што ж, будзем лячыць старога. Перш за ўсё абаронім яго ад ветру.

ВАРОНА. Я! Я буду дапамагаць!

ПТУШКІ (разам). І я! І я!

Птушкі адзяюць Дубу вязаны каптур і рукавіцы, ахінаюць посцілкай і зверху завязваюць шалікам.

ПТУШКІ. Вось так. Так добра будзе… Цудоўна. Поўны парадак.

ДУБ. Ох, зусім няма чым дыхаць…

САРОКА. Пацярпі. Увесну будзеш як новенькі!

Птушкі, задаволеныя сабою, водзяць вакол дрэва карагод.

ВЯДУЧЫ. Застаецца сказаць нямнога, каб закончыць казку. За зімою, як вядома, ідзе вясна. Вярнуліся з выраю буслы. І што ж яны бачаць?

Ідуць з рукзакамі стомленыя б у с л ы.

БУСЕЛ. Нарэшце мы дома… Вярнуліся. Гняздо падновім, дзетак выведзем…

БУСЛІХА. Авой, зірні, што сталася з нашым дубам! У яго каптур, як у старой бабкі.

БУСЕЛ. Праўду жонка кажаш, сам на сябе непадобны стаў.

Збуцвеў, ледзь на нагах трымаецца…

БУСЛІХА. Дык што з нашым домам будзе? Дзе нам жыць цяпер?

КРУМКАЧ. У буслоў праблема з жыллём. Ккрум…

Буслоў акружылі птушкі.

СОЙКА (буслам). Ой, мілыя! Зусім наш дуб увосень занядужаў...

ГАЛКА. Аслабеў...

ВАРОНА. Мы так стараліся, так яго лячылі!

САРОКА. Самае дарагое аддалі...

БУСЕЛ (дражніць). Стараліся яны… Лячылі… Перастараліся і пералячылі. Давай, жонка, расхутваць будзем дуб.

Буслы знімаюць з Дуба рукавіцы, шапку, посцілку.

Птушкі вакол мітусяцца, крычаць… Дуб удыхнуў паветра і расправіў грудзі.

ДУБ (буслам). Дякую вам, дзеці мае! Адсланілі вы мне свет белы.

ВЯДУЧЫ (у залу). А вось і мараль гэтай гісторыі: усюды і ва ўсім трэба мець розум і ведаць меру.

Да “Казак жыцця” я звярнулася з нагоды юбілею Якуба Коласа. Пранікнёныя і поўныя жыццёвай мудрасці, яны проста “прасіліся” на сцэну. Пераклаўшы адну з казак на мову драматургіі, я ўпершыню паспрабавала сябе ў ролі рэжысёра. Мае навучэнцы (а я вяла гурток практычнай журналістыкі) таксама займелі новы вопыт – выступалі як акцёры на вялікай вечарыне.

Казка “Як птушкі дуб ратавалі” вучыць нас рабіць дабро, захоўваючы пачуццё меры. Бо і добрую справу, як вядома, можна загубіць, калі брацца за яе без розуму і здаровага сэнсу.