Ніл Гілевіч - Паланэз Агінскага [Лірыка. Паэмы. 1996 – 2002]

Я к у б
Ты гэта кінь! Вось выдам цябе замуж,
Сям'ю займееш, дочак і сыноў
Народзіш...

В о л ь к а
Не. Нічога ты не знаеш.
I не ісажы мне нават гэткіх слоў.
Яму, адзінаму майму ад Бога,
Не здраджу я ніколі і ні з кім.
Я не магу і думаць пра другога.
Маё жыццё закончылася з ім.
Які ён быў тады, той страшнай ноччу,
Калі прымчаўся нас уратаваць!
Нібы архангел сам з нябёс саскочыў -
Каб між каханай і забойцам стаць.
Калі б ты чуў, якім мальбоўным крыкам
Ён крыкнуў мне: «Зараначка, бяжы!..»
А ты гаворыш... Не, дзеля прыліку
Я не вярнуся ў гэты свет чужы...

Я к у б
Я разумею, Волечка... Хоць сам я
Не знаў кахання гэткага... Але -
Ты мусіш жыць. Гаворана ж у псальме:
«Хай ворагі не ўцешацца мае».
Патрэбна жыць, сястрыца, жыць! Нічога
Цяпер не бойся, калі поруч я.
Трымайся! А тым часам, з ласкі Бога,
I скруха паразыдзецца твая...

Галодны чэрвень. Страшны сорак шосты.
Аладкі з перамёрзлай бульбы, «суп»
З мяцёлак вобаратніку - голы, посны...
Шыкуйся, інвалід вайны Якуб!

На службу не ўзялі нідзе. У школе
Істапніком прапрацаваў зіму.
Галоўнае ж, што чым далей, тым болей
За Вольку страшна робіцца яму.

Не адыходзіць - ні душой, ні сэрцам.
Зусім ніякай хэнці да жыцця.
Бывае, цэлы дзень перад акенцам
Сядзіць, маўчыць, як хворае дзіця.

А сёння раніцаю, толькі ўстаўшы,
Якуб угледзіў, як яна ўзяла
Вяроўчыну і, пад каптан схаваўшы,
Як непрытомная, у клець пайшла.

Нутром нядобрае пачуўшы штосьці,
Ён падхапіўся - і кулём у клець.
А ўжо вяроўка на круку... Ад злосці
Якуб няшчасную не ўдарыў ледзь.

Я к у б
Ты што?! Ты што?! Як ты магла такое
Уздумаць? Ты наважыла мяне
Пакінуць аднаго на полі бою?
I памагчы тым самым Сатане?..

В о л ь к а
Даруй, Якуб! Даруй! Я не хацела
Цябе пакрыўдзіць... Проста ўся душа
Даўно сатлела ўжо і ператлела.
I не ўваскрэсла, і не адышла...
Дзеля чаго мне жыць, браток? Навошта?
Ты ж бачыш сам, Якуб! Ты ж бачыш сам!

Я к у б
Няпраўда! Нельга думаць так бязбожна!
Бог чуе нас — і Ён паможа нам!
Хадзем адгэтуль!

Вядзе яе за руку ў хату.

Стань перад іконай
I папрасі, каб дараваў Гасподзь,
I пакляніся ўголас, што ніколі
Не зробіш волі Божай насупроць.
Бог даў жыццё табе, як і любому,
Каб апраўдала ты ягоны дар,
А не рассталася з ім па-дурному,
Як нейкая няздара між няздар.
Так, нам не цешыцца жыццём-забавай.
А для чаго тады, пытаеш, жыць?
Для нашай Бацькаўшчыны занядбанай!
Каб ёй, забытай Богам, паслужыць!
Мы больш сядзець не будзем, рукі склаўшы.
Пачнём выводзіць душы на прастор.
I для пачатку ў сельскім клубе нашым
Арганізуем беларускі хор.
Мы ж пець умеем! Ды і песень родных
Багата знаем. Вось і развіём
Работу. Знойдзем падтрымаць нас згодных -
Дзяўчат, жанок, бабуль... I запяём!
Сваёй жа песняй беларускай будзем
Да Беларусі зваць. Будзіць і зваць!
У барацьбе з атрутным словаблуддзем
Шмат душ так зможам мы адваяваць.
Я ўжо абдумаў гэта ўсё належна.
Пара! Пара ўжо штосьці нам рабіць!
I пачынаць з найпростага, канешна.
Дык як? Бярэмся сцежку церабіць?

В о л ь к а
Не ведаю, браток... Яшчэ мне цяжка
Неспадзяваны план твой успрыняць.

Я к у б
Ах! Прынясі сюды маю біклажку -
Там кропля горкай... Колькі ёй стаяць!
Ляпейшай, можа, і не быць нагоды,
Чым гэта: значыць, чыста і да дна!
За наш пачатак шляху да свабоды!
За веру нашу! Каб жыла яна!
Каб не ўмірала ў беларускіх сэрцах!
Каб у вяках ёй не запалынець!...
Ну, а цяпер - у знак яе бяссмерця -
Спяём наш беларускі Паланэз.

Я к у б і В о л ь к а
( пяюць )
Край ты наш крывіцкі, родны край!
Зямля дзядоў спаконная!
Не трэба нам ніякі іншы рай,
Апроч цябе, зямля, - зялёная,
Блакітная, спакойная.

Толькі будзь сама сабой,
Заўсёды будзь сабой,
Павек вякоў - сабой,
Павек вякоў свабоднай будзь,
Свабоднай будзь!
З няволяю ліхой,
Няволяю праклятаю не знайся!

Ведай, што
Касцьмі паляжам мы,
Касцьмі паляжам мы,
Касцьмі паляжам мы, -
А вера матчына
Не будзе страчана,
Не будзе страчана,
Не будзе страчана,
Не будзе!

Край ты наш ліцвінскі, родны край!
Навек нам Богам дадзены!
Ты толькі вер і помні, вер і знай:
Што завяшчалі нам дзяды і прадзеды –
Таму не здрадзім мы!