Ніл Гілевіч - Паланэз Агінскага [Лірыка. Паэмы. 1996 – 2002]

В а н ё к
Мірон! Па конях — і хутчэй у штаб!
Да камандзіра! Хай дазвол дае пам!
Ідуць да прывязаных коней.

М і р о н
Так, трэба ўзяць на Слабаду дазвол,
Каб пахаваць па-людску, развітацца.
Дык вось чаму я быў як сам не свой, -
Душою чуў, што нешта мусіць стацца...

В а н ё к
Ну беражыцеся! Пачнём грымець
I мы ў адказ! I ў вас ёсць таты-мамы!
Раз і этак - кроў за кроў і смерць за смерць!
I вашых кінем у кар'ер той самы!
Не, гадаўё! За смерць бацькоў маіх -
Я буду помсціць так, каб волас дыбам!
Да трэцяга калена выб'ю ўсіх!
I котлішчы пушчу з агнём і дымам!..

Праз колькі дзён па тым, як на кладах
Ванёк з Міронам пахавалі родных,
Іх грозны камандзір аддаў загад
Аб партызанскіх акцыях смяротных.

Каб трохі боль уняць, расслабіць злосць,
Ды і каб страхі на людзей аселі –
Па вёсках зоны ўсёй, дзе толькі ёсць, -
Ліквідаваць калабарантаў сем'і!

А каб ахвяры не змаглі ўцячы,
Даведаўшыся, што ідзе расправа, -
Усіх іх працягом адной начы
Схапіць і расстраляць на месцы прама.

Мірон, ад шоку адышоўшы ледзь,
Увесь яшчэ ва ўладзе смутку й болю,
Адчуў, што за бацькоў нявінных смерць
I ён гатоў даць гневу сэрца волю.

Той дзень чамусьці боль калоў вастрэй.
А ўвечары, ужо як згасла сонца,
Мірон пачуў, што ў спіску на «расстрэл»
Ёсць і сям'я Сцяпана Занямонца.

У першы момант ён аслупянеў.
«Не можа быць!..» Адчуў, як за грудзінай
У страх і жах перарастае гнеў,
I кінуўся бягом да камандзіра.

Той быў ужо прыклаўшыся крыху –
Як і штовечар, ды і ўдзень таксама,
I хоць зусім не рады быў Буйку –
Прыняў узрушанага партызана.

М і р о н
Таварыш камандзір, клянуся вам:
Яны не вінаватыя! Паверце!

К а м а н д з і р
Хто?

М і р о н
Занямонцы! Я іх знаю сам!
Няма за што іх прысуджаць да смерці.

К а м а н д з і р
Ого, як пафасна! Баец Буёк —
Адставіць пафас! I прашу запомніць:
Мы ўлада тут і знаем кожны крок
Любога. Мы не чынім беззаконніц.
Ты Занямонцаў ратаваць прыбег.
А дзе іх сын? Дзе іх нацдэм зацяты?
У партызанах, можа? Немцаў б'е?
Ці ўцёк, збаяўшыся суда й расплаты?

М і р о н
Таварыш камандзір! Іх сын Якуб
Не стане немцам слугаваць ніколі!
Ён ненавідзіць іх! I быў бы тут,
Калі б не тыя тры гады няволі...

К а м а н д з і р
Адставіць глупства! Вось табе мой сказ:
Ты - дрэнны сын: замест таго, каб смерцю
За смерць бацькоў спагнаць, ты ў гэты час
Спагады просіш здрадніцкай сямейцы!
Якая ганьба! Проста стыд адзін!
I гэта - лепшы партызан атрада!

М і р о н
Не здрадніцкай, таварыш камандзір!
Не здрадніцкай! У чым і дзе іх здрада?..

К а м а н д з і р
Баец Буёк! Кру-гом! І шагам-арш!
Ты што - аглух? Ці захацеў пад арышт?

Мірон збялеў і задыхнуўся аж:
Мацней, чым гэты ўдар пад дых, не ўдарыш.

Ён выскачыў са штаба і бягом –
Да канавязі, да свайго Гнядога.
«Хутчэй, хутчэй, мой конік наўздагон!
Каб апярэдзіць! Да бяды нядоўга!

Не дам расправу учыніць, не дам!
А там - хай будзе ўжо сабе, што будзе!
Як што - дык з Волечкаю напалам
Падзелім лёс у смерцявой астудзе!..»

Без сцежак, нацянькі, праз лес густы,
Праз баравіны, выспы і паляны,
Ён рваўся, абмінаючы пасты,
На Слабаду - злабой і страхам гнаны.

I вось ужо абрыс знаёмых стрэх,
Знаёмы двор, свіцяцца цьмяна вокны.
Мірон кулём з каня, і раптам - стрэл,
Услед - другі, і страшны лямант Волькі.

Ён на бягу, чаргой кароткай даў
Па верхняй шыбіне, вышэй фіранак.
Святло пагасла ўміг. З дзвярэй, як здань,
Жанчына ў белым выбегла на ганак.

М і р о н
Ты, Волечка? Хутчэй бяжы! Ўцякай!

В о л ь к а
Мірон! Мірон!.. Ён іх забіў! Міронка!

М і р о н
Бяжы, зараначка, бяжы! Бывай!
Я затрымаю гэтага падонка!

Волька кінулася на загуменне.

Гэй, ты, што ў хаце! Я — Мірон Буёк!
Ты чуеш там? Выходзь! Страляць не буду!
Ты - не патрэбен мне. Выходзь!

Праз хвіліну з дзвярэй выходзіць з аўтаматам напагатове Загрэбін.

Ванёк!
Дык гэта ты іх.... без суда-прысуду?

В а н ё к
А ты - чаго тут?