Ніл Гілевіч - Паланэз Агінскага [Лірыка. Паэмы. 1996 – 2002]

М і р о н
Бог мяне паслаў -
Нявінных ратаваць ад рук ад братніх.
За што ты іх, Ванёк? Ты ж добра знаў,
Што іх віны няма...

В а н ё к
Ёсць! Сын іх - здраднік!..

* * *

Паўзводна, рад у рад, стаіць атрад.
Мірон, у споднім, - ад усіх на ўзбоччы.

К а м а н д з і р
Увага! Смірна! Слухайце загад!
«За дызертырства, зробленае ўночы,
За прымяненне зброі, каб сарваць
Аператыўна важнае заданне, -
Байца Буйка Мірона - расстраляць!»
Прывесці прыгавор у выкананне!

У родны двор пагодным летнім ранкам
Якуб зайшоў з салдацкім рэч-мяшком,
У бляклай гімнасцёрцы з акуратна
Пад рэмень падаткнутым рукавом.

Перахрысціўся перад ганкам, вочы
Далонню выцер, уздыхнуў глыбей,
I ў гэты міг пявучы голас Вольчын
З разнасцежаных вылецеў дзвярэй.

В о л ь к а
Якубачка! Браток! Герой наш мужны!
А родненькі! А дзе ж твая рука?
А мамачка! А татачка! Чаму ж вы
Не сустракаеце свайго сынка?!..

Я к у б
Здарова, мілая сястра, здарова!
А слёз не трэба. Слёзы ты замкні, -
Як тата раіў... Хай яе з дарогай! -
Змарыўся страшна за чатыры дні.
Амаль не спаў: ні ў цягніках набітых,
Ні на вакзалах... Нават не прылёг.

В о л ь к а
Хадзем жа ў хату! Божачка, які ты
Увесь змарнелы!..

Я к у б
Ну, здароў, парог!
Здаровы, сенцы! I здарова, хата!
А гаспадыня дзе? Дзе гаспадар?
Даруй мне, мамачка! Даруй мне, тата!
Павек мне карай гэты страшны ўдар.
Даруй і ты мне, мілая сястрьша,
Што сіратою стала праз мяне.
Ні прымірыцца з гэтым, ні забыцца
На гэты боль я не магу і ў сне.

В о л ь к а
Якуб! Не трэба так. Відаць, над намі
Такі ўжо лёс. Не мучайся дарма.
Я тут усё - і днямі, і начамі –
Абдумала... Тваёй віны няма.
Што пазвярэлі многія і кроўю
Упіцца праглі - ты тут ні прычым.
Ты да людзей быў з Богам і з любоўю.
I бедаваў, і думаў аб адным –
Што з нашым краем будзе? З Беларуссю?
Я помню ўсё, што ты мне гаварыў...

Я к у б
Ах, Волечка! Я ж думаў, што вярнуся
Да тых, хто свет мне гэты падарыў.
Ты завядзі мяне да іх магілы –
Пацалаваць зямлю на курганку...

В о л ь к а
А як жа, сходзім, сходзім, братка мілы,
Але спачатку - адпачні крыху.
Я зараз бульбачкі звару, яечка
Спяку - як мама некалі пякла...

Я к у б
А заўтра я, відаць, схаджу ў мястэчка,
Да дзядзькі. Як ён там? Даўно была?

В о л ь к а
Даруй, браток, што я табе ў апошмім
Лісце не напісала пра бяду.
Забралі дзядзьку... Прама там, на пошце,
Дзе працаваў... і кануў - бы ў ваду.

Я к у б
Забралі?.. А за што яго забралі?
Што быў настаўнікам у час вайны?

Вол ь к а
Не ведаю... нічога не сказалі.
Прыйшлі, арыштавалі й павялі.

Я к у б
Ну, ясна... Тая ж клямка беларусу.
Цяпер ужо за тое, што не здох
Пад акупацыяй... Што хлеба лусту
Сумленнай працай зарабляў, як мог.
А да цябе сюды энкавэдзісты
Прыходзілі? Пыталі пра мяне?

В о л ь к а
Яшчэ зімой... І я дала твой ліст ім.
Вось бачце: ён - на фронце, на вайне.
I болей не чапалі, дзякуй Богу.
А што пытаць? Ці ж не відно і так?
Ты інвалідам стаў за перамогу.
Вось — вернасці тваёй найверны знак.
Я так, мой братачка, перажывала,
Калі ты напісаў мне пра руку!

Я к у б
А мне, паверыш, як бы нават стала
Там, у шпіталі, спакайней крыху.
Падумаў: ну, цяпер ужо, напэўна,
I сапраўды я заслужыў давер –
Хоць гэткаю цаной неміласэрнай.
Нарэшце ўжо адчэпяцца цяпер.
Дазволяць мне на працу ўладкавацца
Па спецыяльнасці - і ціха жыць.
А зараз... Мушу я табе прызнацца –
Адчуў: душа, як і раней, дрыжыць.
Як толькі ты сказала мне пра дзядзьку,
Так і ўзмуцілася на сэрцы муць.

В о л ь к а
Не, ты не бойся, брат! Табе ў аддзяку
За подзвіг твой спакойна жыць дадуць.
А як жа! Ты ж герой! Я дзесь чытала:
У Грэцыі калісь такіх, як ты,
Так моцна ўся краіна шанавала,
Што інвалід вайны быў - як святы!

Я к у б
Дык гэта ў Грэцыі!.. А ў нас калекі
Пайшлі ўжо з «Лазарам» па цягніках.
Ну, але ладна. Раскажы мне лепей,
Як ты тады перажыла той жах.

В о л ь к а
Тады перажыла... Адгаласіла.
Адплакала. Адвыла. Адраўла.
Сама не знаю, дзе ўзялася сіла,
Што мне тады памерці не дала.
Тады... А потым... I не ўспомню, мабыць,
Калі мне стала лезці ў галаву,
Што я не маю права жыць і марыць
I што цяпер я - не перажыву...