Ніл Гілевіч - Паланэз Агінскага [Лірыка. Паэмы. 1996 – 2002]

Толькі будзь самім сабой,
Заўсёды будзь сабой,
Павек вякоў - сабой,
Павек вякоў свабодным будзь,
Свабодным будзь!
З няволяю ліхой,
Няволяю праклятаю не знайся!

Ведай, што
Касцьмі паляжам мы,
Касцьмі паляжам мы,
Касцьмі паляжам мы,
А вера матчына
Не будзе страчана,
Не будзе страчана,
Не будзе страчана,
Не будзе!

Праз колькі дзён пасля таго, як знік
Якуб і ў страху млелі Занямонцы,
Што будзе з імі? - ноччу цень прынік
Да шыбы, і пачуўся стук нямоцны.

Сцяпан чакаў яго й не спаў таму,
Забожкала адразу ж і Марыля.

С ц я п а н
Спакойна, маці. Я адзін яму
Скажу як след, усё, як гаварылі

Выходзіць у двор.

Ванёк? Ого, хто у мяне ў двары!
Шаноўны госць, а не які пракуда.

В а н ё к
Прабач, ты не патрэбен нам, стары.
Якуб патрэбен нам. Пакліч Якуба!

С ц я п а н
Дык а яго ж няма! Яшчэ ў чацвер
У Мінск паехаў; і застрэў там дзесьці.

В а н ё к
Што-што? У Мінск? Не гарадзі чарцей!
Заві сюды! Размову будзем весці.

С ц я н а н
Я не хлушу табе. Няма яго.
Паехаў. Мы ўжо за яго баімся...

В а н ё к
Паехаў, значыць? Да каго й чаго?

С ц я п а н
Сказаў, дзяўчына дзесь жыве ля Мінска.

В а н ё к
Мірон! Ты чуеш, што ён тут чаўпе?
Здурнеў стары ці мае нас за дурняў?

З-за вугла хаты выходзіць Мірон.

Твой сын, - запомні, што кажу табе, -
Са смерцю ў хованкі гуляць задумаў.
Дык вось: калі праз роўна тыдзень ён
У гэтую ж пару не будзе дома –
Паплаціцеся вы. Усёй сям'ёй.
Вас незайздросная чакае доля.

С ц я п а н
Калі прыедзе, дык... А калі не?
А калі дзе яго схапілі немцы?

В а н ё к
Стары! Замоўкні і не злуй мяне.
Калі ён збег - вам страшна адрыгнецца.
Усё! Хадзем, Буёк! Ці ты яшчэ...
Ну-ну! Пагавары з сваёй красуняй.
Ды не зявай! Бо і яна ўцячэ.
А бацька выдумку табе падсуне.

М і р о н
Прашу ў маё не лезці, камандзір, -
Ты ж знаеш: хамства я цярпець не буду.

В а н ё к
Даю табе не болей дзвюх гадзін.
Сыходзімся на ўзлессі, каля дубу.

Ванёк знікае. З хаты выходзяць Марыля і Волька.

М а р ы л я
(плачучы)
Міроначка! Мы чулі, што сказаў Ванёк...
Мы тут стаялі, за дзвярыма.
За што ты, Божа, так нас пакараў?!.

С ц я п а н
Ну, не заводзься, памаўчы, Марыля.
Заходзь у хату, што ж мы тут стаім...

М і р о н
Не, мне няможна... Я хацеў бы толькі
Наконт Ванька... Вы не жартуйце з ім.
Ён - бальшавік жалезнай загартоўкі.
Там, дзе датычыць нашай барацьбы,
Ён не саступіць нават маці роднай.
Я, Волечка, хацеў бы сапраўды
Пагаварыць з табой, калі ты згодна.

С ц я п а н
Ну а чаму ж вам не пагаварыць!

М а р ы л я
Пагавары, дачулечка... А можа,
Мірон табе падкажа, як нам быць?
Як выбрацца з бяды? Ой, Божа, Божа!..

Сцяпан і Марыля ідуць у хату.

М і р о н
Хадзем на загуменне, там цяпер
Наўрад ці можна на каго нарвацца.

В о л ь к а
Мірон... Я ўся - нібы загнаны звер:
Так страшна мне, што ты пачнеш пытацца...

М і р о н
Пачну, вядома, калі ты сама
Мне не раскажаш, як заўсёды, шчыра.
Там, дзе даверу поўнага няма,
Зліць у адну дзве праўды немагчыма.

В о л ь к а
Я ведаю... Да гэтага й ідзе.
Я ўжо адчула - там, у сэрцы недзе,
Што подлая вайна нас развядзе,
Што шчасця мне не знаць на гэтым свеце.

М і р о н
Ты што гаворыш? Ты гэта ўсур'ёз?
Сяброў бяда не дзеліць, а збліжае.
Я веру ў наш адзін вялікі лёс.
I мне твая пакута — не чужая,
Чаму ж ты так падумала? Чаму?
Што брат адмовіўся дапамагчы нам?
Дык знаеш... Трэба ўталкаваць яму,
Дзе ў гэткі час належыць быць мужчынам.
А як іначай? Страшная вайна
Ідзе. I ёй канца яшчэ не бачна.
У гэткі час, зараначка, адна
Ва ўсіх у нас павінна быць задача:
Разбіць і выгнаць з роднае зямлі
Фашысцкіх катаў, нелюдзяў-забойцаў.
Такі настрой і ў вашае сям'і
Павінен быць - у доме Занямонцаў.

В о л ь к а
Мірон! Ці ж мы супроць, каб іх прагнаць?
I калі трэба ад мяне падкрэпа -
То табе я гатова памагаць,
Адно не знаю, чым і як канкрэтна.

М і р о н
Не знаеш як? Найлепшая твая
Падкрэпа ў губках... Ой, як памагае!
Абдымае і цалуе Вольку.