Сяргей Грахоўскі - Дзве аповесці

Пад'ехалі да свірна. Стары прыйшоў з невялічкім закураным ліхтаром.

— Нешта ж доўга вы забавіліся, ледзьве дачакаўся, Думаў, можа, вось зламалася ці яшчэ якая трасца.

— Кал i ж завозна вельмі! — адказаў Іван.— Адны Hepa гуды аж два вазы прыперлі, i ўсё шатраваць. Гавароўскія восем мяхоў навальдавалі, а з клункамі — каица-краю няма.

— Два вазы, кажаш, шатроўкі! Бач ты яго.— Стары пацмокаў губамі, памацаў праз мяхі, ці добра змелена.— Распрагай! — загадаў Івану.— А ты марш у хату.

— Я, тата, памагу мяхі пазносіць.

— Самі ўправімся, не зломкі.— Ён пачапіў ліхтар на цвік, забразгаў ключамі, знайшоў той, што трэба, i адамкнуў свіран.

Гэлю на парозе сустрэла маці.

— A дзіцятка маё, намерзлася ж нябоеь i нагаравалася.— Яна мітусілася па хаце i хітранька ўсміхалася. Гзля пачула, што ў каморы нехта ёсць, насцярожана прыслухалаея.— Каб ведала, каго нам бог паслаў, пешкі прыбегла б з таго млына.

У дзвярах паказаўся мужчына ў белай сподняй кашулі i ў галёшах на босую нагу. Ён зарагатаў:

— Не пазнала, не пазнала! — i кінуўся да Гэлі.

— Казік! — абняла яна брата. Маці, шчасліва ўсміхаючыся, глядзела на ix.

— Я ж казала, што нейкая навіна будзе. Гэта ж з пятніцы на суботу сон мне сніўся, бытта іду ў хату, а яна адамкнёная i дзверы насцеж. Зладзеі, думаю сабе. Крыкнуць хачу, а голас адняло, губы, як змерзліся, i не варушацца. Увайшла, аж бачу — лётае па хаце вер а бейка i ў шыбіну стукаецца, вырвацца хоча. Пакруціўся, пакруціўся, фыр у дзверы i паляцеў. Кажу бацьку, навіна нейкая будзе, а ён, ведама, сваё: «Дурніцы дурное i вярзецца». А што ж, чыя праўда?

— Насаўсім, Казік? — за пытал а

— Адваяваўся, хогііць. Цяпер у арміі каміцетчыкі правяць, прапаршчыкі з унцерамі палкамі камандуюць. З палкоўнікаў пагоны здзіраюць. У нас штабскапітана Мару xi на на штыкі паднялі. Нашаму брату з імі не па дарозе. Няхай парызыкуюць, пагуляюць трохі ў свабоду. А там пабачым!

«Брат не паспагадае»,— надумала Гэля. А так спачатку ўзрадавалася, думала — заступіцца, паможа бацьку ўгаварыць, каб аддаў за Івана. I пасагу таго не трэба, хоць бы для прыклепу хвост які далі на разжытак.

Яна развязала пабялелую ад мучнога пылу канаплянку, скінула паўкажушок, прычасала светлыя гладкія валасы. У чорнай доўгай спадніцы, ружовай, з манжэцікамі, кофце з высокім станікам, Гзля была настолькі свежая, румяная i прытожая, што брат ніяк не пазнаваў у ёй таго падлетка, якім яна была, калі ад'язджаў у юнкерскае вучылішча.

— Ну i вырасла, ну i пахарашэла.— Казік хітра ўсміхнуўся i, нібы жартуючы, запытаў: — Ад кавалераў, мабыць, адбою няма?

Гэля зачырванелася да вушэй.

— Трэба яны мне, як хваробе кашаль,

— Значыць, аднаго выбрала,— еіліўся жартаваць брат. Гэля маўчала, апусціўшы галаву. Яна бачыла, куды хіліць Казік. Усё ўжо расказалі! A прыкідваецца, выпытвае. I каб толькі не маўчаць, папрасіла:

— Мама, можа, малачка кубачак е, а то ў горле ад пылу, як таркаю, дзярэ.

— Чаму ж няма? Толькі падаіла.— Маці, не зачыніўшы дзверы, шоргаючы атопкамі, выскачыла ў сенцы. Унесла збанок сырадою, наліла ў паліваны кубачак.

— Прыйдзе тата, вячэрацьмем. А ты папі, папі, дачушка, пакуль тое будзе.

Гэля шла моўчкі. Маці глядзела то на яе, то на сына i толькі ківала галавою. Ёй не хацелася, каб зноў усчыналася сварка, не хацелася бачыць даччыных слёз у такі радасны дзень. А на сэрцы ўсё адно было нядобра. Можа, таму, што ў свеце пайшоў нейкі рэзрух i калатэча, а тут яшчэ з гэтай дзеўкаю няма ладу.

У сенцы ўвайшоў Андрэй. Каб было відна, адчыніў у хату дзверы, зняў з цвіка стары, пацягнуты сукном кажух, ска за ў жонцы:

— Дай там чаго яму з'есці, няхай папільнуе ў свірне. Ноч, хоць вока выткні, а галоднай навалачы цягаецца унь колькі. Без цара ды без закону ім толькі i лазіць па чужых свірнах. А пад кажухам будзе цёпла.

— Ён жа намёрзся, увярэдзіўся з мяхамі, зранку нічога гарачага ў роце не было. Хай бы паеў, як людзі,— заступілася за Івана Гэля.

— He вялікі пан. Паставіць на скрыні i з'есць, Няма чаго ў чужую сям'ю лезці. Абыдземся i без яго. Можа, сваім i пагаварыць трэба, а тут чужы чалавек.—Андрэй націснуў на слова «чужы», дакорліва зірнуў на Гэлю, забраў кажух, парабкоўскую вячэру, ляпнуў дзвярыма i пайшоў.

— Нешта ж ты вельмі заступаешся за бацькавага парабка? — жорстка запытаў у сястры Казік.— Ці не закруціў табе галаву гэты кавалёўскі злыдзень?

— Хіба ж ён не чалавек, каб i за стол не пускаць? — з крыўдаю адказала сястра.

— Мужык! Гад з лазы! Які б ён ні быў, а я з ім за адзін стол не сяду.