Генрых Далідовіч - На новы парог

— Якія там да гэтага чары?! — усміхнулася Стэфусіха, махнула рукою.— Выдумалі вот людзі... І пра матку яе, можа, і нагаворы былі, а яе Сцяпан са злосці біў, маладую са свету звёў. А хто што пра сясцёр ведае? Яны ж у далёкім горадзе жывуць.

— Свет вялікі, але пра ўсё дачуваюцца людзі.

— Пагавару тады з Гэлькаю...

— Не трэба, цётачка,— папрасіла Бронця.— Яна ж паскардзіцца яму, а ён незалюбіць. Тады ў хаце зусім пекла будзе... Я ўжо сама неяк. Ды ўвазнаю больш...— заплакала.— Хаця — што ўвазнаваць! Мне і сны колькі разоў на гэта сніліся. Вот, помню, і летась быў такі сон. Бытта сяджу я адна дома, абіраю картофлю. І падыходзіць старая Блініха, Аршуля. Павіталася, ключы мне дае. Ды цэлую звязку. Кажа: «Толькі ж ты нікому, дзетачка, не паказвай, а то людзі адбяруць. А ключамі гэтымі ты ўсё адамкнеш, усё знойдзеш...»

Сказала так і прапала. Я прытуліла ключы да грудзей і зіркаю кругом: ці не ўбачыў хто? Аж бачу: Гэлька падкрадаецца. І не паспела я падхапіцца, як яна выхваціла ад мяне тыя ключы і наўцёкі. А потым яшчэ раз Блініха снілася, папікала: нашто ж ты, кажа, дзетачка, ключы Гэльцы аддала? Нешчаслівая ж будзеш, другой шчасце сваё аддасі. І праўда ж. Вот вам і сон. Усё ў руку... Ідзем мы з ім пазаўчора. Гэта ў лесе былі, ламы палілі. Падыходзім да Гэльчынай сядзібы, каб паўз яе на вуліцу выйсці. Бачу ж: лып-лып на яе хату, аж вочы яго па яблыку... І аж бляск у іх нейкі малады, любоўны, што мне ўсё і без слоў ясна стала. А тут яшчэ сабака яе выскачыў. Кінуўся да яго і лашчыцца-лашчыцца аб яго ногі... А яму брыдка, адпіхае-адпіхае сабаку, каб я гэтага не бачыла. А мне... Аж сэрца пад горла падкацілася...— раптоўна залілася слязьмі, і яны ручайком пацяклі па шчоках,— Іду і дарогі не бачу: ужо і сабака за гаспадара яго лічыць? А ён маўчыць, як вады ў рот набраў. І потым маўчаў. Увесь вечар маўчалі...

— Нас тут мала засталося, дык усе нашы сабакі ўжо на сваіх не брэшуць. Брэшуць толькі на чужых, з другіх вёсак, людзей.

Бронця з хвіліну памаўчала, выцерла канцом хусткі шчокі.

— Вы, можа, цётачка, думаеце, што я якая ліхая, чапляюся дарэмна ці чаго дурнога ў галаву набрала? — усхліпнула.— Каб я ведала, што ён млее за чужымі бабскімі спадніцамі, дык мне лягчэй было б. Хай бы ўлягаў, каб на яго якая трасца лягла! Гаравала б ды плакала б употай... Абарваў бы нешта, як злодзей, ды назад, да сям'і, вярнуўся б. Нідзе не дзеўся б. Дык не, ён жа не такі. Ніколі не бачыла, каб да чужых баб вялікае прагненне меў. Другія мелі, а ён не. А ён, цётачка зненавідзеў мяне, палюбіў яе. Як малады які. А гэта ўжо горай... Ён усёю душою, усім сэрцам цяпер да яе, а не да мяне. Яна ўвесь свет яму засланіла...

Цяпер ужо Стэфусіха замаўчала. Што тут скажаш?

— А ўсё ж, цётачка, вы мне памажыце...— падсунулася бліжэй Бронця.— Памагаеце ж вы ўсім — і нашым, і чужым — людзям. Лечыце ад пярэпалахаў, ад лішаю, рожы. Зубы загаворваеце, ад прастуды, ад усякага болю зёлкі, нашаптаную ваду маеце, даіце... Да вас жа людзі едуць і дзяцей маленькіх вязуць... Дык і мне дайце зёлак ці вады якой, каб напаіць яго і адвярнуць ад Гэлькі. Каб не любіў яе...

— Дык няма такіх, Бронцечка, зёлак...— са скрухаю адказала Стэфусіха.— Гэта некалі мы верылі ў такое. Варажылі. Каб каго прыхінуць да сябе... Але тое, што робяць для гэтага, мала памагала і памагае. Тут не зёлкі трэба. Тут краса трэба, ласка. Гэта больш чаруе за ўсякія зёлкі...

— Дык, можа, маеце такія зёлкі, каб папіць іх і паправіцца? Калі баба круглая, гладкая, дык і харошая. А такая вот худая, як я...

— Можа, што баліць у цябе?

— Ды, здаецца, не. І ем добра, і сон раней моцны мела. Але худая, вот і ўсё.

— Я і не ведаю, што табе параіць,— паціснула плячыма Стэфусіха.— Каб што балела, дык нешта знайшла б даць. А так, можа, старайся кожны дзень быць убраная, усё з ласкаю...

— Як убачыла я гэта, дык і насядаю-насядаю на яго: паехалі ў Налібакі. Выбіраюцца ж людзі. І добра жывуць. Але ён мяне і слухаць, цётачка, не хоча. Кажа: нікуды я не паеду. Тут жа мой лес, тут бацька леснікаваў, тут і я да смерці леснікаваць буду. А вот каб паехаў, дык, можа, там адвыкнуў бы ад яе... Ці хай бы яна пераязджала ўжо куды. Хоць на край свету...

Стэфусіха паднялася, пераліла малако ў свой збанок. У Бронцін сыпнула шчопаць солі. Каб вялося малако.

— Вы ж, цётачка, нікому не гаварыце, што я тут казала,— паднялася Бронця, зірнула з мальбою.

— Старая, але ж не здурнела я яшчэ зусім...— супакоіла яе Стэфусіха.— А ты не вер усяму: і языкам чужым, і сэрцу свайму. Як і казала я табе, будзь ласкавейшая з ім, за сабою лепей глядзі. Вот і ўсе будуць нашы, жаночыя, чары. Пра дзяцей сваіх яму часцей гавары, каб думаў больш пра сям'ю... Дык і пераменіцца. Чаго не бывае!.. Гэта ж людзі. Ды ў кожнага свой розум, сэрца... Свае сцежкі... І відныя, і заблытаныя. Ды яшчэ ў маладых!..