Генрых Далідовіч - На новы парог

— Ды гляджу на асенняе поле...— падышоўшы, адказаў Васілец.— Але спачатку, можа, павітаемся, як добрыя людзі, а пасля ўжо будзем лаяцца?

Той прыжмурыў пабляклыя ад гадоў вочы, пільна зірнуў. Твар у гэтую хвіліну асабліва быў жоўта-белы, пад вачыма чарнеліся глыбокія ўпадзіны.

— Ну здароў, калі не жартуеш! — Іван Карпавіч вылез з машыны, падаў руку. І, не выпускаючы рукі, паяхіднічаў: — Ну, кажы, прынцыповы таварыш, дзе якія заўважыў агрэхі? Гавары тут — не на сходзе. Не рві апошнія нервы... Ведаю ж: усё бачыш, усё знаеш. Уночы не раз прачнуся і думаю: дзе яшчэ што не зроблена, за што зноў будзе бэсціць пры людзях наш прынцыповы тутэйшы грамадскі дзеяч?!

— Я нібы пудзіла для вас!

— Ды надакучыў ужо добра! — нібы сур'ёзна, а на самай справе з ладнай доляй жарту прамовіў дырэктар саўгаса.— Зашмат сабе ўсяго дазваляеш... Без вялікай патрэбы лезеш у маю работу...

— Ёсць сігнал, Іван Карпавіч: на Міланьскай свінаферме непаладкі...

— Ужо і да жывёлагадоўлі дабраўся? — усклікнуў той.— Ну, звядзеш ты мяне са свету без пары, малец...

— Я ж...

— Ды ведаю-ведаю, што хочаш сказаць! Ты прынцыповы! Не можаш маўчаць... Гаворыш вось мне, пасля скажаш на парткоме, пазней, калі не паправімся,— у раёне...

— А хіба гэта не прынцыпова? — усміхнуўся Васілец.— Ці справе ад гэтага горш?

— Пра ўсё думаеш, толькі не пра мяне. А хіба мне лёгка даюцца твае публічныя пстрычкі, дакоры вышэйшага начальства? Ды ў такія гады! Каб ты ведаў, не магу ўжо без таблетак заснуць. А ціск, знаеш, які ў мяне! Катастрафічны! Але што табе! Ты найбольш пра свой аўтарытэт дбаеш. Але пачакай-пачакай! Хутка і я цябе на нечым падлаўлю, змушу паскакаць на гарачай патэльні! Хоць і не хачу надта гэтага. Бо, ведай, прынцыповы таварыш: любіў цябе як сына... Некалі, помню, заявіўся ты тут... Маладзенькі, культурны, разумны... Помніш: зайшоў ты аднойчы са Сліжам пасля сходу да мяне. Пасядзелі, пагаманілі — упадабаў я цябе. Думаю: малец што трэба! Мілы хлопчык! Які ты... вожык! Ды дзе вожык! Тыгр! Людаед!

— Ці можна, Іван Карпавіч, усё жыццё быць хлопчыкам? Ды яшчэ мілым!

Той змаўчаў. Васілец паўглядаўся ў яго, убачыў: стары Пакрыла ўжо. Мажны звыш меры, хворы. Сапраўды трэба больш шанаваць яго нервы. Не гаварыць без патрэбы яму горкія словы. Бо ён жа ўрэшце не лайдак, марнатравец ці злодзей. Ён сумленны, дбайны чалавек. Хоць часам, бывае, нешта і недагледзіць.

— І ў нас у школе, Іван Карпавіч, ёсць мілы хлопчык. Адчуваю: сербану я хутка з ім ліха!

— Баішся і ты моладзі? — усміхнуўся Пакрыла.— Значыць, ты ўжо сталы. І не толькі сталы, але... Спачатку, пакуль сам малады — выступаеш ад свайго імя і імя маладых, ідзеш з імі побач, абапіраешся на іх. Потым, стаўшы на ногі, хочаш ісці сваёю сцежкаю. Адрываешся ад астатніх. Але тут цябе і чакае небяспека. Равеснікам гэта не зусім падабаецца, яны пачынаюць цябе падсякаць. Маладзейшыя ж увогуле, папрыглядаўшыся ды расчараваўшыся, стараюцца пахіснуць, сцвердзіць сваё. Ты трымаешся, даеш здачы, а то, бывае, і помсціш. Бо не хочаш саступаць дарогу, аддаваць уладу. Улада — рэч згубная. Пакаштаваў яе — будзеш прагнуць яе больш і больш... Хацеў бы я паглядзець, як ты неўзабаве будзеш прымаць прынцыповасць таго мілага хлопчыка, пра якога гаворыш! Крытыкаваць іншых — адно, слухаць крытыку самому — зусім другое...

— Ну, а ўсё ж, што вы замыслілі супраць мяне?

— Баішся?

— Не баюся. Але хацелася б ведаць, дзе што недагледзеў.

— Не, браток! Я цябе ўпотай шпільну. Адпомшчу раз, але за ўсё разам.

— Ну што ж, справа ваша...

— Пакрыўдзіўся? — пакпіў Пакрыла.— Эх, ты, прынцыповы таварыш! Умей валодаць сабою! Ты ж кіраўнік! Ладна, калі ты такі крыўдлівы, дык скажу. Вось на вашым семінары хачу пагаварыць пра ваш міжшкольны навучальна-вытворчы камбінат. Уляплю дык уляплю табе за яго! Фактамі! Цэлы тузін іх сабраў. Па паперцы, якую падрыхтаваў, чытаць буду.

— Ясна. Лупцануць ёсць за што.

— Яшчэ б! — хмыкнуў Іван Карпавіч.— Памагаў-памагаў я вам будавацца, абсталёўваць кабінеты, класы, даваў тэхніку (хоць і не надта новую, праўда), а ці шмат я маю ад цябе карысці? Не, не шмат. Колькі ты даеш мне ў год шафёраў, трактарыстаў, токараў, слесараў? Пару чалавек, не больш. І якіх? Утрая слабейшых, чым выпускаюць прафтэхвучылішчы. Так што вы ім, вучылішчам, не супернікі, хоць і прысвойваеце разрады. Бо якая цана тым вашым разрадам? Яны, відаць, толькі дзеля таго, каб вам добра адчытацца перад сваім начальствам: во як мы працуем!

— У вас, Іван Карпавіч, толькі спажывецкі падыход! Вы зусім не думаеце пра іншае. Можа, і пра больш высокае. Мы ж прывіваем сваім выхаванцам любоў да працы, да зямлі...