Генрых Далідовіч - На новы парог

Ён думаў, разважаў, пакутаваў і паволі пачынаў разумець, што ўсё гэта павінна было рана ці позна здарыцца. Можа, і з-за Антанінінага характару. Бо яна заўсёды жыла нібы ні на гэтай зямлі, хацела нечага незвычайнага, лічачы, што яна не жыве, а толькі існуе, а вось жыве нехта іншы і недзе там, далёка ад Бабчынага Скону. Тое, што яна трымалася дагэтуль, гэта было часовае. Вось тут, на новым месцы, усё ў яе і выбухнула, яна кінулася ў іншы свет, у які хацела трапіць. І таму, можа, яе каханне да гэтага хлапчука — каханне ўяўнае, прыдуманае, адухаўлёнае найперш ёю самою.

Ён, Уладак, заўсёды адчуваў: яна, Антаніна, у нечым болей адухаўлёная, чым ён. І не таму, што ён скончыў восем класаў школы і СПТУ, а яна дзесяць класаў.

Яна была адна дачка ў Найдзёнаў, таму была заўсёды дагледжаная, адлучаная ад работы, спешчаная. Аднагодкі яе працуюць, а яна ляжыць у садзе ці каля рэчкі з кніжкаю. Найдзёны ўсім казалі: іхняя дачка скончыць школу і паедзе ў Мінск «вучыцца на доктара». У тое лета, калі ён вярнуўся з арміі, яна і ездзіла паступаць. Але не паступіла. Хацела ўсё роўна з'ехаць у горад, уладкавацца там на любую работу, але Найдзёны яе неяк прытрымалі.

І, можа, не былі рады. Бо ў тое ж лета прыехаў у іхняе лясніцтва практыкант, будучы ляснічы, стаў у Лабуні на кватэру і пачаў заляцацца да іхняй дачкі. Яна быццам учадзела, прыліпла да таго, шустрага, бойкага, бадай, сама бегала за ім. У Бабчыным Сконе пачалі тады пагаворваць, што «Найдзёнава дачка можа прынесці скора ў прыполе».

Калі той практыкант паехаў, Антаніна хадзіла сумная, пісала таму доўгія лісты, казалі, хацела паімчацца за ім услед, але Найдзёны не пусцілі. Былі рады, калі да Антаніны пачаў хадзіць ён. Спачатку яна была зусім абыякавая да яго, казала, што не пойдзе замуж ні за яго, ні за іншага каго, бо на другое лета зноў паедзе паступаць. Пазней, супакоіўшыся ды перастаўшы атрымліваць ад практыканта лісты, падабрэла, пачала адказваць на яго заляцанні ўзаемнасцю. А неўзабаве і замуж за яго выйшла. Выйшаўшы замуж, ужо не збіралася далей вучыцца, хоць часта гаварыла, што і хацела паехаць у горад, і змагла б паступіць ды «мець адукацыю», ды ён «завязаў ёй свет».

Ён не крыўдзіўся, пасміхоўваўся з гэтых яе гамонак, казаў, што ёй добра і тут, у вёсцы, без той вялікай адукацыі, бо ў іх усяго хапае. Аж ёй, бачыш, не ўсяго хапала...

Можа, нават яна не кахала яго. Прывыкла, прызвычаілася, жыла як набяжыць, а вось тут, сустрэўшы таго хлапчука, не вытрывала, дала волю паўзабытым і новым марам, жаданням. Можа, і не спадзяецца на нешта вялікае, доўгае, глыбокае, не гоніцца за жураўлём у небе, але чэпка трымае сініцу ў руцэ...

Ці гэта ўсё, што адбываецца, яму за кару? За Вераніку.. Калі там і што там некалі было — ат, штосьці несур'ёзнае, дзіцячае ці зусім юначае,— але вось і зноў, як і часамі дагэтуль, абзыўнулася востраю віною, сорамам, а то і, бадай, здрадаю. Вераніка — Даргевічава дачка, яго аднагодка. Яны разам канчалі восем класаў у Прудах, ёй ён пісаў лісты з арміі. Казалі, дзеля яго засталася яна пасля дзесяцігодкі ў Бабчыным Сконе, чакала з арміі. Але вярнуўшыся дадому, ён адчуў: не кахае яе і не можа кахаць. Як кажуць, адразу ж яму засланіла свет Антаніна, якая за гэтыя два гады, што ён не бачыў яе, падрасла, расцвіла і стала красуняю. Казалі, Вераніка вельмі перажывала, што ён занядбаў яе і перакінуўся да Антаніны, плакала на іхнім вяселлі і прадракала, што яны, Уладак і Антаніна, шчаслівыя не будуць...

Цяпер Вераніка ў Мінску, працуе ў рэстаране, замужам, мае двое дзяцей. Гавораць, жыве вельмі кепска: яе муж, слесар-сантэхнік, п'яніца, валацуга. Пазалетась Вераніка не вытрымала, кінула горад, работу, кватэру і прыехала з дзецьмі да бацькоў. Але пасля зноў падалася туды: ёй пераказалі, што няўдалага яе мужа пасылаюць на прымусовае лячэнне... Можа, і не вінаваты ён, Уладак, што ў Веранікі такое нялёгкае жыццё, але ўсё роўна калі-нікалі, надта тады, калі чуў новыя непрыемныя навіны з яе жыцця, пакутаваў, лічыў, што нібы іменна ён ва ўсім вінаваты. Хоць якая віна перад чалавекам, якога ты паважаеш, але любіць, кахаць не змог і не зможаш? Тым больш што ў тых салдацкіх лістах ён ёй нічога не дакляроўваў — толькі падаваў нейкую надзею. Ён і падумаць тады не мог, што яна гэтак сур'ёзна, стала ды глыбока ўспрыме тое яго абнадзейванне, тыя яго намёкі, недагаворкі...

Што ж, Веранічышыны словы спраўдзіліся: ён лічыў-лічыў, што шчаслівы, усё ў яго так, як і трэба, і сам ён такі, як трэба, а на самай справе тое ўсё не простае і не лёгкае. За шчасце сваё трэба яшчэ змагацца ды змагацца. Але як? Хай бы хто раней падказаў, дык ён, можа, раней, у свой час, лепш пра ўсё падумаў бы, пастараўся б зрабіць усё, каб сям'я была трывалая. Ці ён не змог бы нічога сцэментаваць, і Антаніна рана ці позна ступіла б на тую сцежку, па якой пайшла цяпер? І ў Бабчыным Сконе, і тут. Бо з ім ёй, мусіць, цяжка. Ёй, відаць, трэба іншы муж. Той, пра якога яна марыць. Праўда, толькі ці спраўджваюцца ўсе мары, ці ўмее чалавек сам не выпусціць з душы свой ідэал?