Генрых Далідовіч - На новы парог

— Не, не збіралася...

— Дзякую,— сказала, паднялася Аляксандра Фядотаўна, прытуліла сумку да грудзей. Зірнула з просьбаю і мальбою.— Я вас як маці прашу, Антаніна Іосіфаўна: не псуйце майму сыну светлай будучыні... Я вельмі баюся... ну, каб яму не звязалі рук... А мы... мы пастараемся ўладкаваць яго на работу ў іншую нават вобласць. Адарвецца, захопіцца работаю, спаткае дзяўчыну, пакахае — і... А вы... Вы абяцаеце мне гэта, пра што я вас прашу?

— Я не стану яму насуперак дарогі...

— Дзякуй. А ў яго ўсё гэта пройдзе. Як туман. Як і заўсёды праходзіць у кожнага першае захапленне...— падышла, дастала з сумачкі і падала ёй папяровы згортак.— Гэта вашы пісьмы. Забярыце. Паверце мне, я ўсіх не чытала...

Антаніна не брала.

Аляксандра Фядотаўна патрымала крыху згортак у дрыготкай руцэ, а потым паклала яго на кнігу і рушыла з магазіна.

— Ідзе!— ужо ўвечар прамовіла Антаніна, прыклала руку да грудзей.— Ну, трымайся, сястрыца!

Тут, у магазіне, з ёю быў толькі Жэня. Як пайшла маці, ён усё ж неўзабаве прыбег сюды. Антаніна сустрэла яго, абняла, пацалавала, завяла на склад і — на мяшках з соллю і цукрам — прылашчыла, наплакалася. А потым яны вярнуліся сюды, і яна шмат угаворвала, каб пайшоў адгэтуль, каб яна сустрэлася з мужам адна. Але Жэня не сышоў.

Уладак мільгануўся каля акна. Нейкі сёння зусім высозны, чужы. Можа, і ад таго, што яна не хацела, каб ён вяртаўся.

«Ведае ўжо ўсё ці не ведае?»

— Ну, здаровы былі,— буркнуў Уладак, скінуў з плячэй на прылавак рукзак, абапёрся далоньмі на край прылаўка і зірнуў толькі па адну яе.— Кажаш: умесце?

Яна пільна, нават незвычайна рашуча пазірала яму ў вочы, але маўчала, праваю рукою перабірала ў правай кішэньцы белага халата звязку ключоў.

— Ану выйдзі адгэтуль, юнец! — азірнуўся Уладак на Жэню.— І больш не пападайся мне на вочы. Ну!

Жэня, ужо збялеўшы, патаптаўся на адным месцы. Зірнуў з віною ды з бояззю на Уладака, потым на яе.

— Што, не чуеш?— запытаў Уладак, спіною абапіраючыся на прылавак і грозна скрыжоўваючы на грудзях рукі.— Тады я прачышчу табе вушы.

Нечакана ступіў да яго, згроб у магутную далонь, лічы, усю Жэневу тэніску на грудзіне, тузануў, а потым так штурхнуў, пусціў у парог, што Жэня паляцеў, як сноп, паваліўся, выпэцкваючы свае белыя штаны. А Уладак ступіў за ім.

— Не чапай! — крыкнула Антаніна, юркнула пад перагародку, забегла насустрач.— Бі мяне, а яго не бі!.. Я вінаватая! Я!

Уладак як разгубіўся ад такога заступніцтва.

— Ты? Ты? Ды я цябе, змяю!..— дзікая злосць ільнула да яго, вочы наліліся чырванню.— Заб'ю!

І ўзмахнуў вялікім кулаком.

— Бі! — сказал яна, выпрамілася.

І ён грукнуў ёй кулаком вышэй грудзей, пад шыю, што яе занесла да сцяны. Ляпнулася спіной, патыліцаю. А ў горле нешта перасела, затрымала дыханне. І яна адчула: млее.

А ён хлясь раз-другі па шчоках. Аж у вушах зазвінела.

— Вы ж забіваеце! — як з-пад зямлі, пачула Жэнеў голас. Адплюшчыўшы вочы, убачыла: Жэня схапіў Уладака ззаду за рукі.

Уладак прыгнуўся, учапіўся за Жэневы штаны, пацягнуў іх — штаны заехалі вышэй калень, агалілі шкарпэткі, ногі — і падняў Жэню над сабою, а потым шпурнуў яго ў кут магазіна.

Да яе нечакана вярнулася сіла. Яна асцярожна ўстала, абапіраючыся аб сцяну, зірнула: Жэня шкрабаўся, спрабаваў устаць. З носа, шчакі сачылася кроў.

— Кажу: мяне бі! — Антаніна загарадзіла сабою Жэню.— Ну, бі! — крыкнула.— Але нічога не выб'еш. Бо я цябе не люблю. А яго люблю...

Уладак спыніўся. Збялеў увесь, рукі трасуцца. Не падняў больш на яе рукі. Пазіраў з бездапаможнасцю.

— Ты сам адбіў мяне ад сябе...— ужо не кулакамі, а мацней, словамі, біла яна яго.— Сам дамогся, каб я адвыкла ад цябе... Казала: паедзем куды, будзем жыць і рабіць разам, дык не... Не слухаў... Па два тыдні дома не быў, кідаў мяне тут адну... Вот я і адвыкла... Ну, чаго не б'еш? Бі! Ці дамажыся чым хочаш, каб я цябе зноў палюбіла...

Уладак моўчкі павярнуўся, узяў з прылаўка рукзак і, нічога не гаворачы, пацягнуўся з магазіна.

Выйшаў разгублены.

«Што ж гэта робіцца? — жахнуўся.— Яна, замужняя, удзень, на людзях, з хлопцам гуляе! І, бачыш, як і што мне, мужу, гаворыць! «Мяне бі, а яго не чапай. Я вінаватая, а ён невінаваты... Але нічога не выб'еш. Бо я цябе не люблю... Ты сам адбіў мяне ад сябе... Сам дамогся, каб я адвыкла ад цябе... Па два тыдні дома не быў, кідаў мяне тут адну... Ну, чаго не б'еш? Бі!»

Што казаць, не стрываў, упершыню даў волю рукам пад лютую злосць, але пасля схамянуўся, што не яму, мужчыне ў сіле, біць кабету, хлапчука. Ды чаго даб'ешся кулакамі?! Пагарды, злосці, чужасці. Яна ж, бачыш, яго зусім не баіцца. Больш думае пра свайго каханца, чым пра сябе. І такая самаахвярнасць, рашучасць абязбройвае, выбівае з раўнавагі. Дык, можа, і добра, што здолеў у час сысці, панесці свае крыўды, помсту з сабою. Але пакінуў іх абаіх разам, сыходзіў далей ад іх, шчаслівых, куды неслі ногі, і не ведаў, куды ісці, што рабіць. Бадай, першы раз за свае гады адчуў такое ўзрушэнне. Нават, бадай, быў не толькі ўражаны ды расхваляваны, але і ашаломлены. Ён чуў, на свае вочы бачыў, што і ў вёсцы, і ў горадзе некаторыя жонкі здраджваюць сваім мужам (як і некаторыя мужы знаходзяць уцехі з чужымі жонкамі ці дзяўчатамі), адносіўся да гэтага даволі спакойна, а то нават часамі разам з іншымі і пакепліваў з тых небаракаў мужоў (ці жонак), а вось у тое, што можа быць сам падмануты,— у гэта ніколі не верыў. Праўда, Антаніна прыгожая, да яе заўсёды заляцаліся маладыя мужчыны і хлопцы, але ён лічыў, што яна, Антаніна, кабета разумная, стойкая, заўсёды яму верная. Як і лічыў, што яго міне ўсякае ліха. Бо ў яго не павінна быць ніякага таго ліха. Хто яго, тое ліха, хоча, чакае?! Ды для сябе?!.