Аляксей Карпюк - Вершалінскі рай

Мірон прамаўчаў.

Праехалі яны Крынкі і накіраваліся ў Алекшыцы. На небе — ні хмурынкі. Не было і ветру. Час цягнуўся паволі. Хіліла на сон, было цяпло, ды стаяла такая ціш, што здавалася — было чуваць, як збоч дарогі дружна цягнула сокі зямлі буйная, густая яравіна. На пустым шляху са знямоглымі ад спякоты вербамі тады-сяды трапляліся адно палякі, што гурбамі ішлі ды ехалі да касцёла, а іхнія фурманы паганялі па-свойму коней: «Вічта, вьё-о!„»

— Пятро ў іх дзісь! — успомніў фурман.— Праз два тыдні і наша свято. Ранняе ў гэтым годзе.

— Пятро?.. Зноў навалакуць салёных каўбас, ха-а-эх!..— пазяхнуў пасажыр.— I нашто яны так іх перасольваюць?! Ад пякоткі потым ніяк не выбавішся!..

Фурман вёў сваё:

— От вы скажэце: чаму гэто палякі заўсёды святкуюць раней кожнае свято? У гэтым годзе наш вялікдзень пасля іхняго быў праз цэлы месяц! Дзіво, Хрыстос-то ўваскрэс адзін і той самы?!

— А ты і не ведаеш? — ажывіўся Рэгіс.— Калісьці на Галгофу праваслаўныя і католікі адправіліся разам. Напаткалі Іардан. Палякі былі абутыя ў чаравікі, пазнімалі іх і перайшлі рэчку ўброд. Нашыя ж, як заўсёды, усе былі ў пасталах. Покуль яны развязалі аборы, разматалі анучы, перабрылі Іардан, покуль абуліся зноў, то на Галгофу прыйшлі няскора і, вядома, цуд убачылі пазней. Таму і святкуем заўсёды пасля палякаў!

Заклапочаны фурман глядзеў на пасажыра нейкі час і не разумеў — праўду той гаворыць ці не.

— Праз Малую Бераставіцу добро паганяй каня!.. Камуністаў там жыве многа. Ну іх к д'яблу, фанатыкаў гэтых!..

Калі скончыліся вербы і не стала ценю, Рэгіс сцягнуў з сябе кашулю. Выставіўшы белае цела неспрацаванага, у росквіце сілы мужчыны, параіў:

— Скідвай кашулю і ты, дай целу праветрыцца!

— Рыхтык! — спалохаўся фурман.— Каб скура злезла ды заражэнне крыві было?!

— Дурань! Няўжо ты ніколі не загараў?

— У войску некаторыя хлопцы яшчэ з сакавіка хаваліса ў зацішак ды спрабавалі загараць, але я баяўсо.

На ўзгорку замаячыў натоўп пілігрымаў з харугвамі і бліскучымі на сонцы абразамі.

— О! У Грыбава ўжо паўзуць! — насцярожыўся Мікалай.— З'язджай, з'язджай з дарогі, каб не пазналі, а то гэтыя вар'яткі да ночы мяне не адпусцяць!

Калі фурманка аб'ехала бязладны статак людзей полем, Рэгіс прыстаў да фурмана зноў:

— Значыць, кашулю знімаць баішса, каб не было заражэння. А вечарам, вядома, дачок не выпускаеш без хустак?

— I сам без шапкі не выйду! Шчэ лятучая мыш у валасы ўблытаецца!..

— Во, во!.. I малако твая жонка недзе цэдзіць праз дзірачку ад сучка ў дошчачцы?!

— Ну-у, мая баба гэтаго не робіць! Што не забабонная яна, то не-е!.. I ўвогуле цэдзяць цяпер так толькі некаторыя старыя! — шчыра разважыў еур'ёзны Мірон.

— Аднак яшчэ цэдзяць?!

— Мая цешча. Кастэцкая Верка. Гарбатая Агата. Ёзікава Зося...

— Бушмэны вы!.. Папуасы!.. Мала вас, дуралеяў, розныя пінкусы ды альяшы з ломнікамі...

Рэгіс хацеў нешта сказаць яшчэ, але мёртвая і застылая спякота яго размарыла. Мікалай вяла выцягнуўся на саломе, пазяхнуў, падставіў плечы пад ласкавыя і шчодрыя промні чэрвеньскага сонца і, залюляны возам, ахунуўся надоўга ў салодкую дрымоту.

Праз пару гадзін фурманка ўехала ў Алекшыцы і падкаціла к рэстарану.

— Спыні падводу! — загадаў Рэгіс — увесь ружовы ад сонечнай ванны, як распараны хлопчык, з белымі ламанымі рубцамі ад саломы на шчацэ.— Пара нам паесці!.. Хай Амерыканец корміць. Ён жа сваяком робіцца — у Грыбоўшчыне другую карчму адкрывае!..

— Ото дзіво. Ці мало іх цяпер туды з'ягджаецца на пажыву? Да халеры і трохі, гандляроў розных!.. А Клемус — гэтакі вуж, усюду ўлезе!

Кастэцкі рассупоніў каня, даў яму торбу. Пасажыр старанна прыкрыў дзяругай ікону ды паклікаў абедаць.

— Каб толькі не пабілі мне шкло!..— трывожыўся ён, адганяючы ад воза малых.

Алекшыцкі рэстаран трымаў Клемус Кавальчук, празваны Амерыканцам. Кар'еру гэты чалавек зрабіў нядаўна.

Вярнуўся Клемус з бацькамі пасля вайны з бежанства ды ўбачыў, што даў прамашку: з гаспадаркі хлеба хапала ўсяго да каляд, а заробку — ніякага. У Расію назад не пускалі. Завітаў у вёску вярбоўшчык у Аргентыну: Клемус, не раздумваючы, паехаў за акіян.

Неўзабаве ў Алекшыцы прыйшло пісьмо з Паўднёвай Амерыкі. Малодшы Кавальчук пісаў, што з індзейцамі працуе ў каланіста парабкам. На пытанне сяброў, як яму там жывецца, эмігрант адказаў вершам: «У халоднай Рыгентыне жыве Клемус на чужбіне. Край вялікі, край далёкі, жыве Клемус адзіноко. Усё Клемусу гаротно, язык ломіць — так маркотно. Й калупае ў кансерве мясо з нейкай дохлай сцервы!»