Аляксей Карпюк - Вершалінскі рай

Аднойчы Кавальчук вычытаў, што бразільская газета аб'явіла ўзнагароду 10 000 долараў таму, хто пройдзе сельву да Амазонкі. Клемус кінуў каланіста, пехатой дабраўся да Бразіліі, запрапанаваў і сваю кандыдатуру.

На пакарэнне джунгляў стартавала трыццаць сем сарвігалоў розных нацыянальнасцей, сярод іх знайшоўся і адзін беларус. Карэспандэнты не знайшлі ў слоўніках адпаведнай назвы і запісалі Клемуса ўкраінцам. Па ўмовах конкурсу ўвесь час трэба было ісці аднаму, мець пры сабе толькі нож і компас, а праз паўтара месяца на Амазонцы пераможцаў меўся чакаць кацер.

— Не бойся пумы, ягуара, тапіра ці алігатара,— павучаў яго на развітанне стары індзеец, з якім ён у каланіста-немца пасвіў кароў.— У джунглях самае страшнае — павукі, машкара, рыбкі-піраніі ды мурашкі, якія ў момант пакідаюць з чалавека адзін шкілет. Не чапай прыгожых кветак, матылёў, фруктаў — усе яны з атрутай! I не пі без фільтра вады — у вас, белых, далікатныя страўнікі!

Клемус усе парады індзейскага сябры запомніў добра.

Яшчэ алекшынец падумаў гэтак: калі ён мае выйсці да Амазонкі, то найлепш трымацца якой-небудзь рэчкі, яна абавязкова выведзе да мэты.

I Клемус бытта ў ліхаманкавым сне шэсць тыдняў прадзіраўся праз зялёны і сакавіты гушчар, брыў па вадзе. Часамі цячэнне нясло яго на бервяно.

Яго цела раздзіралі калючкі, поедам ела машкара, мутнеў розум ад голаду, і ён толькі смактаў ваду — з рэчкі, з дрэваў, з зямлі...

Нарэшце непрытомнага Клемуса падабралі на беразе вялікай ракі. Ён быў адзіным чалавекам, хто выйшаў да Амазонкі, і гэтым пацвердзіў, што ўпартасцю і вытрымкай варты сваіх землякоў, якія ў той час на адным хлебе і вадзе паўзлі на каленях у Грыбава.

Калі кацер прывёз Клемуса да доктара і вандроўніка прывялі да свядомасці, ім заняліся карэспандэнты. Хлапца здымалі ў кінахроніку. Фатаграфавалі для прэсы. Размалявалі на старонках газет, як ён у сваім падарожжы вырываўся з зубоў алігатараў, як індзейцы намерваліся зняць з яго скальп і зрабіць шашлык (хоць у сельве ён не бачыў ні тых, ні другіх!)...

Аднак Клемуса не хвалявалі артыкулы. Непрызнанне фільтра яму дорага абышлося. У Клемусавай пячонцы загняздзіліся амёбы і інфузорыі, супроць якіх не ведалі лекаў. Хлапец раптоўна стаў паўнець, а дактары яму аб'явілі, што дні яго палічаныя.

Атрымаўшы сваю прэмію, Кавальчук прывёз долары ў родную вёску, пусціў іх у дзела і гэтак вырашыў правесці астатак сваіх дзён. Яго млын і рэстаран у Алекшыцах прыносілі не малы даход. Таўсцёрны, як вялізная бочка, і бурдовы Кавальчук з-за жывата сам сабе не зашнуроўваў і чаравік, ажаніўся на васемнаццацігадовай прыгажуні Стасі, надта любіў пагаварыць, а ў выпіўцы не адставаў і ад маладога. У гарэлцы тапіў, як ён любіў тлумачыць, свае бразільскія інфузорыі.

...Рэгіс з фурманам пераступілі парог Клемусавага рэстарана.

У зале панаваў прыемны халадок, народу было мала. Абедалі пару балаголаў, а пад сцяной з карабінамі на каленях сядзелі два паліцыянты. Бліскучыя боты тонка парыпвалі пад сталом. На лакіраваных казырках фуражак, якія ляжалі на падаконніку, блішчала сонца. Паліцыянты з куфляў пакрысе цягнулі дармовае піва ды насцярожана пазіралі праз акно — вартавалі свае веласіпеды.

— А-а, Мікалай!..— як брата, спаткаў Амерыканец госця, і яго туша выкацілася з-за прылаўка.— Ужэ з тыдзень не было цябе!.. Куды ты выбраўсо?

— Да каханак, па валачоннае!..

— Ну ж і юрлівы ты — як кныр!

Абодва зарагаталі. Аптыміст Клемус — з радасным захапленнем, што яго сябар нарэшце выблытаўся з бяды і нават добра ўладкаваўся, а Мікалай — не то з выклікам, не то са слядамі крыўды.

Адной ночы ўзброеныя бандыты ў Берштах вывалаклі з хаты мясцовага дзяка, падвялі пад рэстаран і загадалі папрасіць гаспадара адчыніць дзверы. На знаёмы голас дзяка заскрыгіталі замкі, заляскаталі жалезныя штабы, і дзверы неўзабаве адчыніліея. У апошні момант рэстараншчык спахапіўся ды адкрыў страляніну. Пярэдняга бандыта ён улажыў на месцы, астатнія разбегліся.

Суд потым дзяка апраўдаў, але не мог завязаць людзям языкі. Па вёсках распаўзліся неверагодныя чуткі, і архірэй Рэгіса звольніў з пасады па прыніцыпу: не то ён украў кажух, не то ў яго кажух укралі...

Рэгіс у Алекшыцах заказаў абед, абслугоўваць іх узяўся сам гаспадар. Кавальчук стараўся паказаць, што госця ставіць нараўні з сабой, а іншыя ў зале — дробязь, не вартыя ўвагі. Нават — паліцыянты!

— Во, пачакай! — успомніў Кавальчук, усхапіўся ды прынёс ад паліцыянтаў паперку з вучнёўскага сшытка.