Аляксей Карпюк - Белая Дама - Аповесці

Я — матэрыяліст і адукаваны чалавек, дасканала ведаю, што да чаго, але з'яўляюся ў Страшаве наступным разам і з такім жа хваляваннем зноў лезу на Лысую гару...

Ляжаць гэтыя прылады ў фондах музея. Вузкая металёвая пласцінка з вострымі шыпамі, пакутніцы ёю падпяразваліся. Гледзячы на яе, страх і падумаць, як гэтая халодная штуковіна ўпівалася ў далікатнае жаночае цела. I дарэмна будзеш шукаць на калючках якіх-небудзь слядоў тых колішніх пакутніц — метал табе нічога не гаворыць, каб нават глядзеў у мікраскоп.

Людзей непаўнацэнных (ням.)

Я, вялікая грэшніца, Кацярына Валковіч, пачала гэты сшытак ў Гародні чацвёртага лютага 1659 года ад дня нараджэння Сына Божага ў кляштарнай келлі з апісання свайго жыцця для адзінага сына, які матулю сваю, напэўна, знойдзе ў сутане, ці ў магіле, альбо ў кляшторным «осараі». А калі ён знойдзе, то ўсё прачытае і будзе матуляй здаволены. Бо, напэўна, добрая была Твая матуля, сынку. Што ты, сынок, знойдзеш, сказала мне варажбітка Расол з Верцялішак, а варажба спаўняецца.

«Каб споўнілася варажба напэўна, я кожную ноч лётала да дуба...»

Так у ХVII ст. называлі сябе карэнныя жыхары Заходняй Беларусі.

Гэта значыць — па мацерынай лініі. «Па мячы» — па бацькавай.

Дзённіку можна верыць. Дакладна такі ж самы калегіум на Поўдні скончыў прыблізна ў той самы час і Багдан Хмяльніцкі, застаючыся праваслаўным.

Гэта слова азначае працэс допыту, суд і пакаранне ахвяры, якую абвінавацілі ў вядзьмарстве.

Грашовая адзінка. Была ў абыходзе на Гродзеншчыне. З аднаго боку мела адчаканенае адлюстраванне караля Яна Казіміра Вазы з другога — «Пагоні». Яшчэ ў абыходзе былі талеры, грыўны, злоты і грошы.

Так называлі некалі кастратаў.

Спецыяльная будка ў кляштарах, касцёлах, з якой ксёндз прымае споведзь.

Назва вуліцы ўздоўж Гараднічанкі.

Так называлі жанчын, якіх у ясыр бралі.

Кол (мясцовае).

Настаяцель манастыра.

Жабрак (арабск.)

Прыгажуні, якіх іслам абяцае сваім прававерным у загробным жыцці.

Не дай бог (арабск.)

Алах усемагутны (арабск.)

Кавалак запаленага бітуму.

Дэраш — конь чорна-белай альбо чырвона-белай масці.

З запісак Кацярыны Валковіч аўтар аповесці са здзіўленнем даведаўся — слова «мода», «моднік», «модніца» і «модны» былі ў абыходзе ўжо больш як трыста гадоў таму.

Гэтаксама былі ў абыходзе многія іншыя словы, што гучаць зараз для нашага вуха гэтак па-сучаснаму.

Таму аўтар просіць не дзівіцца, калі ў тэксце чытач спаткае падобныя словы яшчэ.

Таксама даўняе слова.

У першых падзорных трубках адлюстраванне было перавернутым.

У 1480 годзе.

Непрыстойныя выхадкі (мясцовае).

Пакаранне смерцю.

Накрыўка.

Допыт пры дапамозе тартур.

Аўтарка дзённіка памыляецца. Паводле Паўла Ясеніцы пратэстанцкі суддзя ў Ліпску да 1669 г. паспеў прачытаць Біблію 53 разы, а на агонь паслаў дваццаць тысяч вядзьмарак.

Пясочны гадзіннік (грэчас).

«Госпадзі Божа наш, Уладыка Усяленнай, асвяці душу маю і развей змрок...» (Ідыш.)