Аляксей Карпюк - Белая Дама - Аповесці

Сёння вычытала з Бібліі Франціска Скарыны ўзнёслыя ды гэтак вялікія словы, што разгарнула апошні сшытак, дзе засталося чыстае месца, ды ўпісала Табе сказанае доктарам медыцынскіх навук, каб параскашаваўся імі і Ты.

Вось яны. Чытай памалу, удумаўшыся:

«Понеже от прырождения зверы, ходящие в пустыни, знают ямы свая; птыци, летающие по воздуху, ведають гнезды своя; рыбы, плавающие по морю и реках, чують виры своя; пчелы, и тым подобныя боронять ульев своих, тако и люди, шде зродилися и ускормлены суть по бозе, к тому месту великую ласку мають».

Перачытала іх раз, другі, дзесяты ды ўсё больш і больш імі захаплялася. Бытта з ног да галавы абдало мяне жыватворнай вадой крынічнай.

А летні дзень выдарыўся надта прыгожы. У кляшторных мурах не выседзець.

Раптам пацягнула на вёску, ды так, што не ўтрымацца. Захацелася завалачыся на сялібу ў Путрышкі, упасці слабымі грудзямі на высахлую ад спякоты зямлю, удыхаць яе пахі ды слухаць соннага чмяля з бардовым жывоцікам і руплівы шолах рознай драбязы. Вядома, нікудышне слабой стала, але сябе ўга-варыла — ну і што, хадзьба — першае для мяне лякарства.

Для апошняга падарожжа ў «виры своя» выбрала самую новенькую, самую любімую рызу, а на яе накінула шаўковую мантыю. Абутак толькі захапіла стары, стаптаны, затое выгодны. Парамонд узяла на руку, а сукасты кіёчак у далонь ды памаленьку патупала.

Вярнулася позна ўжо, калі над уваходам у кляштар гарэла лямпа, звязаная з лазовых дубчыкаў з устаўленай туды тоўстай свечкай, вакол яе ўжо вілася млечная хмара машкары.

Вярнулася надта засмучоная і, каб супакоіцца, успомніла паперкі. Вырашыла ў наступны дзень у пасланні да Цябе, сынку, дабавіць пра тое, як там на вёсцы ўсё выглядала».

Да родных каранёў

«Валакуся ў свае Путрышкі ды вачэй не магу адарваць ад зубчатага краю цёмнага бору. На памяць прыйшлі і застралі ў горле даўкія словы:

А ў бары-бары зязюлька кукуе,

Ніхто ўжо той зязюлькі не чу-е!..

Зараз жа нагадала палянку ў нашым лесе ды так выразна, бытта на самай справе яна ў мяне перад вачыма.

Мама каля сваіх кароў сядзелі на траве, нюхалі сабе ландыш і мяне пытаюцца:

— Ну, Каця, паела? То папасі тут з дзяўчаткамі быдла, папасі, як маеш ахвоту, а я вярнуся дамоў. Бычкі пачалі басціся, але іх не чапай — не падлазь нават, бо падраслі ўжо і дзічэюць. Падужаюцца ды супакояцца самі!..

I я так маме ўдзячная, што даюць мне свабоду! А яны не супакойваюцца:

— Глядзі, і цяляткі пыскамі нешта вышукваюць, дурненькія, у траве!.. Ну, ну, нюхайце, пазнавайце богавы былінкі, каб малачко потым добрае давалі!..

Як тут хораша, Каця, чыста як, пахне ўсё, а неба якое! Зрэшты, глядзі туды, але памятай тое, што галоўнае,— у нас! Расці, дачушка, і набірайся Яго!

Мне добра і не хочацца іх распытваць, як гэта Тое ў нас — што, неба? Хіба яно можа быць у чалавеку? А яны ўжо ўздыхнулі, набралі якіхсьці клопатаў ды пайшлі.

За апошнюю вайну столькі выгінула на вёсках люду. Памятаю, калі першы раз дабіралася да Путрышак, з пустых халуп у Капліцах Велькай і Малой сабакі яшчэ вывалакалі страшныя чалавечыя астанкі. З-за гэтага, вядома, і лес адзічэў — у яго мала ходзяць, бо няма каму. Мажліва, на тую палянку пры-водзіць толькі зараз мядзведзіца сваіх дзяцей маліннік сусліць.

Трэба было б і туды заглянуць, але ж не маю сілы валачыся дый заблудзіцца магу — галава закружыцца ў лесе, і канец.

Яшчэ, здаецца, зусім нядаўна так пражыла летняе сонца, а ўжо восень насоўваецца — ой, як у маім узросце хутка бяжыць час! На небе клубіліся яшчэ астаткі навальнічных хмараў, але балоты ўжо алс стракацелі вялізнай чарадой буслоў. Даючы над маёй галавой круга, з лёгкім посвістам крылляў апускаліся і апускаліся туды клекатуны новыя.

Далёка на азярку бялелі святыя птушкі — лебедзі. А з-над лесу далятала шчымлівае «курлы-курлы».

Калі вяртаюцца журавы з выраю, у людзей загараецца надзея, яны радасна задзіраюць галовы ды з агеньчыкамі ў вачах сочаць за палётам птушыных ключоў. А чуючы журавоў цяпер, галаву чамусьці апускаеш, тваё сэрца сціскаецца ды на душы ўзнікае шчымлівы жаль і смутак, бытта ад цябе штосьці назаўсёды адбіраюць.

Сенажаць пажаўцела. Апрача буслоў на балоце — нікагутка. Адно каля самай рэчкі — пара валоў. З іх сцягнулі ярмо ды пусцілі на пашу — паешце сабе травы.

А бліжэй, з галовак позняга маку ў чыімсьці агародзе ўзняўся легкакрылы матылёк: чысты, даўно-даўно знаёмы — божа, аж плакаць хочацца.

Над усёй ваколіцай стаяў бадзёры звон кавалёў у кузні, за якім згадваліся са скуранымі фартухамі ўспатнелыя. кавалі, хлопчыкі ім паслужліва раздзімалі мяхі.