Аляксей Карпюк - Сучасны канфлікт [Аповесць, франтавы дзённік, не зусім гродзенскія гісторыі]

Уздыхаю і скарджуся мякчэй:

— Усё адно і тое самае, і тое самае... Можна звар'яваць. У цябе ўжо дваццаць брашур! Ну напішаш ты дваццаць першую, потым яшчэ адну, яшчэ...

Муж глядзіць на мяне, заклапочаны, і дзівіцца: пра гэта ён і сам не думаў.

— Дурна-ая! — туліць ужо мяне.— Так і ў тваёй школе: выпусціш адзін клас, потым рыхтуй наступны... Так і ўсё астатняе на белым свеце... «Сэ ля ві» — кажуць французы... Табе яшчэ пашанцавала, я хаця заўсёды на вачах. Іншыя мужчыны як пойдуць раніцой з дому, то няма іх да ночы. А то і суткі, цэлы месяц ці паўгода...

— Вось-вось. I я месяцамі бацькоў не бачыла. Што добрага ў гэтым?

— У цябе справа іншая, не блытай. Тваю маму партыя пасылала на заданне ў цяжкі час...

— Магчыма, і блытаю...— выціскаю з сябе і калачуся ад жалю.— Аднак і гэтак, Косця, жыць нельга. I з дзецьмі табе болей трэба быць. I да мяне ты заўсёды такі няўважлівы...

— Напрыклад?

— Пайшла з табой учора ў кіно, а ты папёрся наперад: мне было сорамна перад настаўніцамі. Ведаеш, як некаторыя да нас з табой прыглядаюцца, як потым абмяркоўваюць кожны наш крок?

— Глупства!

— Такімі глупствамі ты мяне адштурхоўваеш. Пачынаю нават на другіх пазіраць...

— Вось як?

— Не хачу, а пазіраю!

— Ну-у? — коратка дзівіцца.

— Ага,— я задаволена, што прызналася нарэшце і што ён не стаў рабіць допытаў.

— Даруй, Іра! — вінавата просіць, уражаны.— Слова гонару, нічога не заўважаў... А ты наступны раз не маўчы, а кажы, калі я няўважлівы!

— Трэ і самому ведаць!

— У мяне галава так задурана, што няма калі падыгрываць твайму бабству, зразумей! I што з табой рабіць?.. Ага, прыдумаў! Мяне якраз выклікаюць у выдавецтва — хочаш, паедзем разам? Заадно і грошай крыху зноў атрымаем за брашуры — табе ж, ведаю, трэба тое-сёе купіць!.. Паехалі, га?

— Хто мяне пу-усціць! Думаеш, я — вольны казак, як ты: сабраўся ды паехаў?

— Адпросішся на два дні ў дырэктара. Веру папрасі замяніць твае ўрокі! Вядома, заменіць — сяброўка ж! Дома — Тося цябе заменіць!

— Ага, заменіць! Прывядзе салдата свайго сюды...

— Ну і што? З'есць тваіх дзяцей? I я быў некалі салдатам ды ў госці хадзіў! Паехалі!

— Няё-омка — сярод навучальнага года, што людзі скажуць, наста-аўнікі...

14.

Жывём у век тэхнікі. Паўдня збіралася, а селі ў самалёт і праз гадзіну ўжо — сталіца. Мяне мучыць неспакой. Той, які дома прыглушалі розныя справы, тут агарнуў усю, без астатку: мяне аж падмывае.

У гасцініцу прылятае з рэдакцыі ўсхваляваны Косця і не заўважае майго настрою.

— Ну, віншуй! Падпісаў умову на цэлую серыю новых выданняў! Серыя будзе называцца ведаеш як? «Значэнне памяці ў жыцці чалавека»!

— Што ты будзеш пісаць, пра гэта ж усё ўжо напісана!

— У-у, памыляешся! Вы, настаўнікі, кажаце вучням: «Ты, Коля, далёка пойдзеш, у цябе выдатная памяць». А гэта — глупства! Амаль ніхто з вялікіх людзей ёю не вылучаўся! Ледзь не ўсе геніі памяць мелі зусім звычайную! Наадварот, фенаменальная памяць часамі перашкаджае чалавеку!

— Яшчэ што прыдумай!..

— Так, так! Расхалоджвае яго, супакойвае! Памятаеш Станіслава, студэнта з фізмата? Прачытаеш яму з кніжкі старонку — і ён табе перакажа слова ў слова. А што з гэтага чалавека атрымалася? Ён з божага дару зрабіў бізнес! Завочнікі прыносяць задачкі, у яго цвёрдая такса: ад трох да пяці рублёў за адну...

— Тады як, па-твойму...— неахвотна падтрымліваю размову.

— Ніяк. Бо і тут павінна быць у чалавека мера. Што з таго, калі твая галава будзе напоўненая фактамі? Гурба вінцікаў, кольцаў і падшыпнікаў яшчэ не народзяць трактар. Як? А чорт яго ведае, трэ падумаць! Мабыць, памяць не прыносіць карысці, калі факты не вядуць да пазнання сутнасці рэчы, не запальваюць іскры, не вядуць да вопыту, ведаў!.. Патрэбны яшчэ розум, эмоцыі, характар... Гарачае і сумленнае сэрца знойдзе і сілы, і спосаб успомніць, калі чалавеку што спатрэбіцца! Здаровы парастак праб'ецца нават праз каменне да сонца, калі будзе ў ім гэтая самая сіла!.. Тут столькі можна фантазіраваць, меркаваць, прыводзіць прыкладаў — страх! От работка чакае мяне — цуд!.. Але зараз — есці хачу! Пайшлі абедаць!

Заходзім у перапоўнены рэстаран. Падсаджваемся да дзвюх дам.

— Што будзеш есці? — пытаецца Косця.

— Усё роўна. Выбірай ты! — кідаю нібы абыякава, а сама насцярожана кагосьці выглядваю.

Навокал завіхаюцца маладыя афіцыянты ў белых пінжаках з чорнымі банцікамі замест гальштукаў. Стаіць бязладная гамана. За суседнім сталом — арабы, негры, індусы. На сталах — стракатыя сцяжкі. Нашыя суседкі з прытворнасцю правінцыялак гавораць так, каб іх чулі афіцыянты: