Аляксей Карпюк - Сучасны канфлікт [Аповесць, франтавы дзённік, не зусім гродзенскія гісторыі]

— Ссссіў! Ссссіў! Ссссіў! — махаў тата, адыходзячы далей і далей, а перад ім над высокай і густой шчоткай травы, суха стракочучы на розныя галасы, таксама ўсё далей і далей панічна ўцякалі перапалоханыя матылькі ды розныя кузачкі — малыя і вялікія, шэрыя і каляровыя, а было іх так многа, бытта нехта невідочны чэрпаў гэтых дзіўных істот з вялізнага мяшка ды шчодра рассыпаў прыгаршчамі.

Раптам Ваня глядзіць: ой, што гэта?!.

Да яго ног імкліва каціўся якісьці шэранькі жывы клубочак. Хлопчык шырэй адкрыў вочы. Клубочак шпарка імчаў проста на яго і ўжо быў зусім блізка.

Прыгледзеўшыся лепш, хлопчык толькі цяпер зразумеў — бяжыць самы сапраўдны зайчык! У звярка смешна тырчалі вусы, блішчалі вочкі...

Ваня, нават не думаючы, схапіў зайчыка за вушкі ды залямантаваў:

— Тата-а!.. Папка-а!..

Хлопчыку стала вельмі страшна. Ён са страху нават аж заплакаў. Але звярка не выпусціў.

Жывы шэры клубочак, смешна выкідваючы заднія ножкі, усё бег і бег. Ваню пякуча калола ў ногі зрэзаная трава, аднак ён цярпеў. Не выпускаючы халодныя вушкі, нагнёны хлопчык таксама імчаў па балоце ды скрозь слёзы не пераставаў крычаць:

— Тата-а!.. Папка-а!..

Нарэшце яго пачулі.

Тата кінуў касу, падляцеў ды ўзяў зайчыка на рукі. Маленькая істота адразу даверліва расселася ў таты на далоні ды прынялася здзіўлена глядзець на мужчын круглымі вільготнымі вочкамі. Тата звярка пашкадаваў:

— Эх, бе-едны!.. Выкасілі траву на балоце, і маці яго цяпер ужо не знойдзе!.. Ну, Іване, вось табе і заяц!

У хлопчыка ад нечаканасці адняло мову.

— Каб не задзяўблі яго тут сарокі ды вароны, панясём, сын, дахаты, напоім малачком. Толькі ж ён надта яшчэ маленькі!.. Хто ведае, мо і выжыве. А падрасце, занясём у лес.

I з гэтага дня ў Вані дома жыве зайчык.

Малая Ірачка маршчынкі на панчошках ды на дзедавым твары пачала называць «зацяжкамі». Што ж, праз новыя словы яна якраз стала адкрываць сабе свет — дзіўны і супярэчлівы, з-за чаго часта трапляла ў камічную сітуацыю. Быў цёплы май.

У той дзень малая з руплівасцю стараннай гаспадыні працавала на балконе: мама даверыла ёй садзіць кветкі. У доўгую зялёную скрынку Ірачка старанна тыкала зярняткі ды грабелькамі раўняла зямлю.

У суседзяў таксама былі адчыненыя насцеж балконныя дзверы. Адтуль раптам даляцела сварка, жаночы плач і крык:

— Сады-ыст, што ты са мной ро-обіш, сусе-едзяў пасаромейся!.. Сілы няма больш цярпець!.. Сады-ыст, сады-ыст, сады-ыст!..

Што жанчына крычала яшчэ, Ірачка не ведае — дзверы на чужым балконе зараз жа з лёскатам зачыніліся.

Здзіўленая малая пабегла да маці.

— Мамка, а садыст — той, хто садзіць сады, праўда?

Маме якраз не было часу.

— Мамка-а, а садыст — той, хто са...

— Сады, Ірачка, сады!

— А той, хто садзіць кветацкі, называецца — квяціст?

— Ага.

— Я — квяцістка, мама, праўда?

— Ма-ам, я — квяцістка, праўда?

— Праўда, дачушка.

— А той дзядзя-садыст моза быць квяцістам?

Мама чамусьці не знайшлася што і адказаць.

— О-о, гэты садыст часам такія сінія кветкі саджае!..

Яна зрабілася ўжо сур'ёзнай:

— Ладна, Ірачка, табе яшчэ рана пра гэта. Ты зярняткі пасадзіла?

— Пасадзіла, мамацка! I паліла! А «зацяжкі» на зямлі грабелькамі зраўняла!

— От, малайчына ты ў мяне! Цяпер бяжы сабе на вуліцу ды пагуляй крыху. Я мушу абед згатаваць — панясём з табой у бальніцу да дзеда.

Прайшло два тыдні.

У той дзень на сумежных балконах стаялі — Ірачка з лейкай ды сусед з папяросай у зубах. У доўгай скрыначцы дружна зелянелі ўсходы.

Малой надта хацелася звярнуць увагу дзядзі на плён сваёй працы, але сусед усё глядзеў некуды і курыў. Ірачка каторы раз ліла на ўсходы ваду, тыкала ў скрынку грабелькамі, а чалавек — ні варухнецца, толькі пускае сабе колцы сіняга дыму. Твар у Ірачкінага дзеда ўвесь у маршчынах, а ў гэтага — ні адной «зацяжкі»: круглы, як мячык.

Малая не выцерпела:

— Дзядзя-садыст, а мае кветацкі ўзэ ўзыслі-і!..

— Узыслі-і, паглядзі-іце, дзядзецка-садыст!

I тут яна ўбачыла, што чалавек зрабіўся бурачковым. «Дзядзечка-садыст» перастаў нават курыць, вочы ў яго сталі злымі-злымі. Не глянуўшы нават у яе бок, чалавек раптам шпурнуў уніз папяросу ды пайшоў з балкона.

«Не любіць ён кветак!» — паспела падумаць малая, ды ў гэты момант паклікала мама:

— Ірачка, снедаць! Ідзі, мый рукі — ты ж за пясок бралася! Толькі з мылам мый, дачушка, каб «зацяжак» на ручках не было!.. I хутчэй!..

Ела Ірачка няўважліва, бо мучыла пытанне: чаму дзядзя садзіць сады, а не любіць кветак?