Аляксей Карпюк - Сучасны канфлікт [Аповесць, франтавы дзённік, не зусім гродзенскія гісторыі]

У абаіх такі быў выгляд, што мне аж шкада іх стала.

Раніцой хлопчык прачпуўся і ўбачыў маму.

— Мамка, а ноч ужо была?

Тая рассмяялася:

— Ну і чалавек ты ў мяне!.. Цалюткую ноч праспаў і нават не заўважыў!..

— Была, герой, была ды ўжо даўно — мы з татам паспелі добра напрацавацца нават!.. Хопіць табе вылежвацца: уставай, мужык, паглядзі, што на дварэ робіцца!..

Мама збіралася на рынак і поркалася на лаве.

— А дзе тата?

— Косіць за агародамі! Сёння ў яго выхадны. Адзявайся. Пад'ясі і пойдзеш да таткі. А я паеду ў Баранавічы.

Хлопчык злез з ложха, сеў на падлогу. Там ляжала столькі светлых квадрацікаў, колькі было ў акне шыбаў. Ваня перастаў нацягваць калашыну, заглядзеўся на «зайчыкі».

— Мамка, а чаму зайчыкамі гэта называюць і тых, што бегаюць па полі?

— Бо, мусіць, людзі лепш не прыдумалі.

Праз хвіліну малы з сумам уздыхнуў:

— За-айчыка хачу!

— Таго, што на по-олі!..

— Дзе ж табе яго ўзяць?..

— Ай, ма-ам, хачу!..

— Адстань ад мяне! Ідзі і прасі ў таты!

Светлы квадрацік Ваня захацеў закрыць адной рукой, другой, але «зайчыкі» ўсё вылазілі наверх. Ваня зацікавіўся, адкуль яны падаюць. Хлопчык нагнуўся, падставіў галаву пад промні, зажмурыўся ды глянуў уверх.

Там было сонца.

— Мама, праўда, дзе сонца ўсходзіць, там усход, а дзе заходзіць — захад?

— Праўда.

— А калі хмары і сонца схаваюцца?

— Усё роўна.

— Гы!..

— Чаго ты дзівішся?

— Як тады людзі ведаюць?

— Што — «ведаюць»?

— Дзе ўсход, дзе захад?

— Кожнаму дурню гэта вядома і тады!.. А ты хутчэй адзявайся, не балбачы! — падагнала яго мама: яна вельмі спяшалася на рынак.

— Добра, мамачка!

Ваня ўзяўся за другую калашыну, але ўспомніў пра тое, чаму вучыў тата.

— Ма-ам, гэта рука правая?

Жанчына клала яйкі і масла ў кошык, не слухала.

— Ма-ам, правая?

— Правая, правая!

— А чаму, калі павернешся, то правая рука ўсё роўна правая там, дзе была няправая?

— Ну, бо... Што ты ўсё ме-елеш? Адзеўся? То ідзі хутчэй мыцца!

— Добра, мамачка!

За акном на полі хадзілі каровы з авечкамі. Убачыўшы іх, Ваня зноў забыўся.

— Мамка, а чаму ў каровы па два рагі, а ў авечкі — ніводнага рога?

— А я ўжо ведаю, чаму так Баранавічы называюцца. Бо там рэжуць авечак, бараноў і робяць з іх брынзу!

— Гэта карова далёка, а тая — далячэй, праўда, мамка?

— Далей, а не далячэй.

— Карова далей... Лес далей... Рэчка далей... Дом далей...

— Мамка, а от каб сабраць усе дамы на свеце і паставіць на наш дом, то які ён быў бы, га? Усе, усе сабраць, і ў немцаў, і ў Баранавічах, каб...

Адказу зноў не было.

Хлопчык затрымаў позірк на альшынцы, дзе працякала рэчачка, успомніў:

— Ма-ам, а вада ў рэчцы цячэ і ноччу?

— Вядома, цячэ.

— I калі на яе ніхто не глядзіць?!

— Гы!.. А дзе рыбы спяць — проста ў вадзе?

— Ма-ам, а шчупакі валасатыя?

Мама зноў не адказала, але Ваня больш не перапытваў. Паказаўся дымок ад паравоза, і хлопчык адразу забыўся пра рыбу.

— А от я ўжо ведаю — у паравоза калёсы надта вялікія і жалезныя, іх не адкусіш і не адрэжаш!..

— А куды гэты поезд едзе, мама?

— У Друскенікі.

— О-го-о?!.

— Шыю мый, шыю! I вушы таксама!

— А гэта вёска такая?

— Літоўскі горад.

— I людзі там па-літоўску гавораць?

— А па якому ім гаварыць?!

— I кожны так умее?

— Кожны.

— А дзеці па-літоўску ўмеюць?

— Друскенікі, гы!.. Мама, а чаму горад называецца так, як дзядзеў Мікалаеў Генік са Слоніма?.. Друскенік.... Генік... Друскенік... Генік... Як дражнілка!..

— О-ой, бо-ожа! Ну, што гэта за дзіця?!. Чаму, чаму!.. Бо так людзі яго назвалі, і годзе! Хутчэй ідзі да люстэрка ды прычашыся!

— Іду, мамачка.

Водзячы грэбенем па валасах, Ваня круціў галавой і так і сяк. I раптам насцярожыўся.

— Мамка, а чаму ў люстэрку, калі галава круціцца, чорненькае на воках на месцы стаіць?

— Бо... Бо... Бо-ожа, што за хлопец расце ў мяне, не ведаю!.. Ну, хутчэй! Я табе казала, што мне трэ спяшацца ў горад! — раззлавалася дарэшты мама.— Хочаш, каб баранавіцкі аўтобус без мяне паехаў?

— Я хутка, мамачка!..

— Цяпер садзіся і еш!

Мама заўсёды злавалася, калі чаго-небудзь не ведала. Ваня вырашыў: «Спытаюся ў таты, чаму чорненькае стаіць у люстэрку, а галава круціцца. Ен ведае ўсё!»

— Не разліва-ай! — закрычала мама.

— Больш не буду, мамачка! — хлопчык паспешліва падставіў пад лыжку далонь.

— Ну, пад'еў? — дапытвалася маладзіца, трымаючы цяжкі кошык на руцэ.— То ідзі да таты. I хутчэй, сынок. А я табе з горада гасцінец прынясу...