Аляксей Карпюк: Сучасны канфлікт [Аповесць, франтавы дзённік, не зусім гродзенскія гісторыі]

— Марожанага! Слівачнага!.. Не, яно тысячу рублёў каштуе, гэта больш за дваццаць! Лепш «Эскімо»!

— Як жа табе яго данясу? Растапнее!..

— А ты падзьмі на яго!

— Не паможа. Хопіць з цябе і цукерачак.

— А-ай!..

— Ну, ладна, мамачка! Толькі цукерак купі кубічных!..

— Ах, жэўжык, ужо разбіраешся ў гэтым, падушачак не хочаш? Добра, прынясу табе шакаладных.

I Ваня пайшоў.

Сярод падворка гусак грозна шыпеў на курэй. Хлопчык асцярожна абмінуў гусака, адчыніў брамку на агарод ды прыпусціў на балота.

Вунь там, далёка, тата косіць.

Трава была росная, і Ваневы ногі адразу сталі мокрымі. На траве іскрыла на сонцы раса. Кожная травінка мела сваю расінку. Ваня спыніўся і давай прыглядацца. Потым азірнуўся, а за ім на траве — смешныя дзве стужкі слядоў!

Ваня выпісаў на траве кола, затым —другое ды перакрэсліў іх раз і яшчэ раз.

У адным месцы травы не было, на балоце ляжалі роўныя зялёныя валочкі. Зверху валочка на тоўстай травінцы сядзелі адна ля адной дзве зялёныя страказы. А на дубцах ракіты нехта павесіў бліскучую тоненькую сетачку.

А вось і тата!..

— Папка-а, паглядзі-і, валасы-ы!

— Гэта — павуцінне, хлопец,— сказаў той ды ўпёрся ў кассё.

— Павука?

— Ага. Ну, здароў, сын. Даўно ўстаў?

— Неа!

— Ай-яй-яй, сплюх!

Тата глыбей усадзіў чаранок у зямлю і нагнуўся браць траву з пакосу. Ён быў без кашулі, загарэлая спіна блішчала ўся ад поту. На спіпе ў Ваневага таты — цёмны шрам ад раны, сын яго баяўся.

— Папка, гэта табе немец зрабіў на плячах?

— Ага.

— А ты яму за гэта што зрабіў?

— Гм!..

Тата нахмурыў бровы і грозна паўзіраўся ўдаль. Ваню стала страшна-страшна.

Але хутка тата перамяніўся. Ён выцер рукавом лоб, здзьмуў капельку поту з носа, абцёр травой касу і пачаў яе вастрыць — шах-шах! шах-шах! шах-шах!.. Ваню невыносна захацелася гэтаксама пацягаць бруском па вастрыі ды адчуць, як звініць пад рукамі каса, але ж дзецям яе ў рукі не даюць — прасі не прасі. Ён са шкадаваннем адвёў вочы.

— А чаму такі чарвяк валасаты паўзе?— спытаўся хлопчык.

— Гэта — вусень.

— А яго птушкі ядуць?

— Яшчэ як!

— А валасы не колюцца ім у язычок?

— Колюцца.

— I яны ўсё роўна ядуць?

— А куды, сынок, дзенешся, калі есці хочацца?

— А як рыбы ў вадзе спяць?

— А як, па-твойму? Думаеш, на ноч кладуцца на дно, накрываюцца хвастамі ды заплюшчваюць вочы? Не-е. Спяць яны так, як коні — стоячы. Стане такі шчупак на глыбокім месцы і дрэмле.

— А шчупакі валасатыя?

— Не.

— Ы-ы-х, зусім-зусім голыя? I не памерзнуць?

— Чаму «голыя»? На іх бліскучая лусачка ў клетачку,— цярпліва растлумачыў тата і нават адставіў касу.

— Папка, у каровы два рогі, а ў авечкі — ніводнага, чаму?

— Затое па два іх мае кожны баран, няўжо не заўважыў?

— Ве-едаю... А... А з адным рогам каровы бываюць?

— А ты ўспомні злую Малку ў цёткі Агаты. Задзіралася-задзіралася ў статку, покуль каровы не абламалі ёй рог, і цяпер з адным ходзіць!

— Ага-а!.. Тата, а ў каровы тры рогі бывае?

— Ні тры, ні чатыры, ні пяць! Ну, Іван, мне трэба касіць траву на сепа нашай Ластаўцы. Хутчэй пытайся, што маеш яшчэ, ды бяжы да рэчачкі, палаві рыбак, добра?

Ваня азірнуўся навокал і аж жахнуўся: столькі было ўсюды цікавага.

— Татка,а неба мокрае?

— Не.

— А якое?

— Ніякае. На небе нічога няма.

— Чаму тады з яго дождж ідзе?

— Дык падае ж з хмараў.

— Та-ата, а хмары на небе?

— Неба вышэй.

— А-а!.. Татка, а чаму немец аўраг і каля нашай рэчкі ў зямлі дзірка таксама называецца аўраг?

— Не «аўраг», а — вораг. I не немец, а — гітлеравец, фашыст. Ды і каля рэчкі называецца па-нашаму — яр. Усё закумекай сабе. Будзеш памятаць?

— Буду. Папка, а на полюсе холадна?

— У-у, яшчэ як!

— Як у нас зімой?

— Халадней!

— Так, як бы мы зімой хадзілі раздзетымі?

— Во-во, малайчына, што і сам разумееш!.. Ну, цяпер пытанні ў цябе ўсе?

— Тады бяжы, давай!

I тут Ваню бытта прарвала.

Іхні сусед — дзед Кавалец — бараду меў белую-белую. Хлопчыку чамусьці менавіта цяпер захацелася даведацца: а зялёныя бароды ў людзей бываюць? А жоўтыя? А сінія!..

Праўда, што ваду ў рэчцы рыбы хвастамі тоўкаюць і таму рэчка цячэ?

Як у каровы малако робіцца? Чаму траву іхняя Ластаўка глытае зялёную, а малако потым цячэ з вымені белае?

Успомпіў хлопчык, чаго не дабіўся ад мамы і збіраўся спытацца на балоце...

Але ўжо было позна. Яго дужы і высокі татка плюнуў сабе на рукі, расставіў ногі ды махнуў касой.

— С-с-с-сіў! — злосна свіснула каса і зваліла сцяну зялёнай травы.