Аляксей Карпюк - Партрэт

Аднак людзі мімозцы паверылі. Калі не было каму іншаму, сталі даваць менавіта ёй даручэнні — адно складаней другога. Так і выявілася, што гэтая кволая целам белабрысенькая істота тоіць у сабе не абы-якую сілу духу. Здарыўся той самы цуд, што і з мімозай.

Мінуў год, а на другі — расквітнела яна ў асобу. Займела імя. Нават стварыла свой непаўторны мікраклімат. У яе прысутнасці людзі пачынаюць глядзець на ўсё ды паводзіць сябе цалкам інакш. Некалькі супрацоўніц ёй зайздросцяць, затое астатнія — паважаюць, а нават — ёй ганарацца. Старэйшыя ж мужчыны (нягледзячы на рангі) пры сутыкненні на службе з белабрысенькай дзяўчынкай бытга прачы-наюцца, на вачах маладзеюць і стараюцца быць ахайнымі, спра-вядлівымі, чэснымі ды разумнымі,— яна, напалову сірата, заўсёды выклікае ў такіх спагаду, бескарыслівае жаданне ёй дапамагчы, апекавацца.

Цяпер ва ўстанове, дзе працуе тая асоба, не вырашаецца без яе ні адна важная справа. Калі ж выязджае ў камандзіроўку, усе не дачакаюцца яе — бы самога дырэктара.

Аднак па-ранейшаму ёй лёгка нанесці рану.

Учора абразіў яе ўладалюбівы, вядомы ва ўсім горадзе кар'е-рыст-начальнік. Пакрыўджаную дзяўчыну ў апошнюю секунду выха-піў з—пад колаў аўтобуса нейкі юнак: яна, уся заплаканая, плялася сярэдзінай асфальту, нічога не заўважаючы. Зараз яе супрацоўніцы падрабязна, са спачуваннем, расказваюць пра выпадак ды радуюцца, як малыя, што ўсё, дзякуй богу, абышлося.

А мяне не пакідае трывога.

У даным выпадку падвярнуўся смелы юнак. Але ж у цябе, дзіця, яшчэ цэлае жыццё наперадзе, у якім будзе не адзін такі нядбайны сухумскі кранаўшчык. Як ты далей будзеш даваць сабе рады?

Вечарам выхапіў я з рук нявесткі вядро са смеццем ды павалок на двор. Сынава кватэра — на ўскраіне Сухумі. Колькі гасцюю ў яго, а ніяк не магу насыціцца экзотыкай, заўсёды радуюся, калі надараецца магчымасць зірнуць на дзіўны свет яшчэ з аднаго ракурсу.

І вось я ўжо імчаў па тунельчыку з вінаграднай лазы, пранізанай месячным серабром, прагна лавіў лёгкі гул марскога прыбою, нахабны крэкат паўднёвых жабаў ды сухі трэск лісточкаў бамбуковага гаю (на Свіцязі дакладна так шуміць трыснёг!).

У канцы вінаграднага тунельчыка — жалезная скрыня, залітая святлом месяца. Я ўжо развярнуўся, каб перакуліць вядро, і абмёр: з грукатам цяжкім на мяне ляцела якаясьці жывёліна. Я мігам апынуўся за скрыняй і толькі цяпер разгледзеў, што прэцца не слон, не тыгр, а ўсяго — карова.

Дабегшы да скрыні, красуля ўзняла пысу. Іскрыстыя ў святле месяца мокрыя слепакі жывёліны ўзглянулі на мяне лісліва, з нямым пытаннем: «Ну, ну, а ты што мне прывалок?» Сухумскіх кароў даводзілася назіраць амаль круглы год, і я заўсёды ламаў галаву: тутэйшыя рагулі такія гладкія, а дзе знаходзяць траву на курорце, дзе іхнія гаспадары трымаюць для быдла корм, дзе яго хлявы? Калі ж красуля стала ўпэўнена і са смакам аплятаць мае камякі паперы з лупіннем арбуза, я анямеў ад здагадкі.

Ніхто тут іх не пасе, не будуе ім хлявоў, не закладвае сіласу. I гэтая рагуля ў спёку зашывалася ў кіпарысы ці бамбук ды жавала сабе жуйку (гаспадыня там яе і даіла), а рана і вечарам выходзіла да жалезных скрынь вартаваць. Людзі на сметнікі вывальвалі тут столькі дабра, што карове на харчаванне хапала аж занадта. Не раз я заўважаў, як іншая рагуля потым з прыемнасцю хрумстае яшчэ старыя часопісы, газеты дакладна так, як яе беларуская аднакроўніца, наладаваўшы ў вантробу з паўкошыка бульбы, напіх-валася яшчэ пустой саломай.

Памяць падказала другое падобнае дзіва. Польскія сябры павезлі мяне ў Кентшын паказваць «воўчае логава» Гітлера. Па дарозе я прыглядаўся да палёў былой Усходняй Прусіі, адкуль ішло да нас столькі бед. Зараз перада мной прасціраўся мірны, спакойны край. Толькі што скончылася жніво, і трактары аралі поле. Па свежай скібе лазілі чароды птушак, чым палі напаміналі нашыя палеткі, мажліва, з адной розніцай: за плугамі тут увіхаліся яшчэ і белыя птушкі — няйнакш, чайкі заляталі з Балтыкі.

Прыгледзеўшыся да чужых палёў лепш, я неўзабаве зрабіў адкрыццё: божа мілы, белыя птушкі — буслы!

На гэтай тэрыторыі зніклі даўно балоты з жабамі, і велічную птушку жыццё прымусіла шукаць сабе ежу там, дзе здабывала корм пагарджаная ўсімі варона. У барацьбе за існаванне клекатун змяніў нават характар. Бусел тут набыў спрыту, імгненнай рэакцыі, рухавасці. Да свежавывернутай лемехам тлустай скібіны яму, беднаму, удавалася часам прашмыгнуць перад хітрымі варонамі, юркімі драздамі і выхапіць чарвяка ў іх з—пад самага носа.