Аляксей Карпюк - Карані

— I я над гэтым не раз думаю, чаму так атрымліваецца... А там — хадзі, як сабе хочаш! Пясок ужэ халодненькі, але не настылы. Затапіў бы ў яго шпары ды адразу сілы, бы таму зубру, ад зямлі прыбавіласа б! Якраз самы разгар бабінаго лета. На палях вянуць бадыді бульбоўніку. Снуюць дымкі вогніскаў. Печанай у прысаку бульбай файно так пахне, і дзеці з недагаркамі лётаюць. Нядаўна глянуў у парку на траву ды сабе падумаў — над Нёмнам, напэўно, другую атаву пайшлі касіць у пойму...

— Пэўне. Пакрова на носе, а такая стаіць цяплынь,— задумалася і Сонька.— Кажуць, усё з-за высакоснаго року такое, то, можа, і праў-да. Падумай толькі, бульбу людзі амаль выкапалі. Цукровыя буракі само збіраюцца недзе вывозіць на станцыю. Агароды некаторыя людзі павызбірвалі. У нас казалі — на пакровы заганяйце у хлеў каровы, а тут гэтыя самыя каровы могуць шчэ ў полі наесціса добра, бы летам.

— Наяду-уццо, пазбіско шчэ е-е!

Хвіліну абое зноў памаўчалі, задуманыя.

— I я таксамо сумую. А часамі збярэцца на душу, то хочацца кінуць усё к чорту і туды на крыллях ляцець...

Але Лаўрэн ёй гаварыць не даў:

— Ведаеш, шчэ, як малому, цягне наесціса, каб аж бурчэло ў вантробе, груш-дзічак! Гнілак, вядомо! Пакладзеш, бывало, у сено на пару дзён і — гатово! Вінно-салодкія, сакавітыя, шурпаценькія, а еш — сколькі душа жадае!

— У горадзе гнілак, дурныя, чамусьці брыдзяцца.

— ...Бонды нашай паеў бы. А над усё, ведаеш, чаго хочацца? Кіслай капусты. Стравы.

— ?!

— Ну, ну, самай звычайнай капусты, якую ў нас варылі ў кожнай хаце! У іх чамусьці тут толькі прэснае гатуюць — дзень у дзень, у будзень і ў свято. Я нават хадзіў у сталоўку — адную, другую, трэцюю, але — без толку. Папросіш, то дзеўчына на цябе, бы на страшыдло, вытарашчыць вочы. А мне часамі хочацца — хоць ты вазьмі ды заплач!

Яна зірнула на земляка, бы на дурня.

— Ах, Лаўрэн, Лаўрэн, якая з цябе булавешка і ёлупень, хоць і бывалы мужчына! Ты ж не тое прасіў! У гарадах цяперашніх страву гэтую называюць не капустай, а — шчы!

— Да ну-у?! — сумеўся чалавек.

— Дальбух, праўда! I як гэто ты так?!.

— Ладно, цяпер будзеш ведаць ужэ! Але я не магу надзівіцца, як ты файно выглядаеш! Разрабіўса ў такого мажнаго мужчыну як! Ты шчэ, Лаўрэн, доўго пажывеш! Відаць, вельмі-такі добро дзеці з табой абыходзяцца тут, вельмі табе спрыяюць!

Лаўрэн ужо зазлаваў:

— Галодным павінны марыць мяне, ці што? У багадзельнях — і то даглядаюць чужыя нянечкі, а то — свае!

— I не кажы ніц! Паслухай лепш. Памятаеш Пранцысю з Востраво, якое за Індурай? Ну, тая самая, што са мной ды з тваёй Нінкай служыла ў гродзенскіх паноў. Мужык памёр, і, бедная, засталася на хутары адная-адзіношанькая. Пароласа на вучастку сваім ды прыкармлівала сабак — тых, што гаспадары пакідалі, пера-браўшыса ў горад. Дак сыны дурную ўгаварылі прадаць хату ім на машыну таксамо, бы твае, ды перавязлі мацеру сюды. Нявесткі адразу і пачалі да яе прыдзірацца; а то гаворыць не па-іхняму, а то кепско пахне, а то ў іхнюю гутарку лезе, а то малітвы пры дзецях гаворыць, а то не на тую дзірку ў туалеце сядзе!.. Пранцыся цярпела-цярпела, покуль змагла. А тады выскачыла з дому ды — на аўтобус-ную! Прыехала ў Востраво, упала ў сваю крапіву пад плотам і давай выць. Выла дзень, выла два, нічого ў рот не браўшы, покуль людзі не паклікалі Дзеншчыкава[ 23 23 Дзеншчыкаў П. В. (1918-1980), Герой Сацыялістычнай Працы, старшыня калгаса «Авангард» Гродзенскага раена. ]. Той зжаліўса над беднай, купіў ёй за трыста рублёў халупу, і цяпер жыве там ды калгасную кантору прыбірае. Я гасціла нядаўно ў яе. Частавала мяне сваім хлебам! У газавай духоўцы пячэ!.. А сма-ачны, духмя-аны — як з хлебнай печы, не адрозніць! Каб ты бачыў, якая цяпер Пранцыся здаволеная, вясёлая! Зноў да яе мо з сем пакінутых сабак збегласа. Казала, былі дохлыя і згаладнелыя — мыло ў яе нават усё паелі. Цяпер і ад каўбасы мысы вернуць, падлы. Гладкія — бы паршукі кормныя! Пранцыся прызнавалася — палажыла дзве сотні на ўнучку, а цяпер ужэ палучку збірае і кладзе на сваю кароўку — жыць без каровы ке можа!..

Лаўрэн не паспеў на гэта нічога сяброўцы адказаць, бо ля клеткі з белымі мядзведзямі раптам пачуўся плач дзіцяці. Там грозна закры-чаў дырэктар:

— Чыё тут малое блытаецца, дзе яго маці?

Сонька з Лаўрэнам спыніліся як укопаныя. Абое зірнулі адзін на аднаго з недаўменнем. А дырэктар крычаў:

— Хто пусціў такога падшыванца да драпежных звяроў? З глузду ён з'ехаў ці яму не церпіцца дзіця страціць? А куды падзявалася нашая Касіла, чаму не трымаецца сваго рабочага месца, што ў нас за анархія такая?