Аляксей Карпюк - Карані

— Але шаршавы.

— На ўраджай! Напэўно — на ўраджай, так калісь старыя людзі казалі!

— Дай бог!

— Сокі ў дрэвах ужэ цякуць! Хутко на балоце і шчавей пакажацца, а там і краты зямлю скапаюць сваімі норамі.

— О-о, тады вясна ўжэ нарыхтык возьмецца — крот табе не стане брацца за работу, яе не чуючы!

— Будзе ўсё гэто, Тэклечка, напэўно будзе! А мы, галубка, з табой — бы тая трава ў жніво — і ў цяпле жывём, і ў выгодах, а — усыхаем, усыха-аем, з кожным днём сохнем! Званы — так і глядзі, зазвоняць над намі!

— Ой, дальбо, Хвядоро, праўду кажаш! Але — ніц не папішаш!

— О-о, ніхто шчэ ад гэтаго не адбрыкаўса — няма такога чалавека і не было! Макар мой, царство яму нябеснае, ТАМ унь з паўгода ўжэ — мне за ім даўно пара!..

— А дзяцей, а ўнукаў — на каго пакінеш?!

— Гэто толькі і трымае мяне шчэ на гэтым свеце, дальбо!

— Не-е, Зміцер мой — не скажу — трымаецца якось. Ноччу спіць добро і паесць можа... А пашлю куды, то хоць і пабурчыць, аднак і ў само Гродно з'егдзіць, і ў Бераставіцу ці ў Ваўкавыск нават. I ў магазін заўсёды ён у нас ходзіць. Пасядзіць, пасядзіць над сваёй Бібліяй, а скажу — за сумку і адпраўляецца! А то ў цілівізар вочы ўставіць. Калі здарыласа ГЭТО з Лаўрэнам, убіў сабе ў галаву, што і ён хутко памрэ. Як ні ўгаворуваю, а ён — сваё... Пакінула яго з малымі на падворку. На памінкі падмяню, бо выпіць, падло, любіць, але з-за ўнукаў нам абаім быць там не выпадае.

Працэсія з асфальту якраз павярнула на дарожку, якая вяла на могілкі. Скончыўшы хваліцца мужыком, Хвядора не прамінула прыгледзецца да «нівестак» нябожчыка, калі на павароце можна было паўзірацца да іх у профіль і ў анфас.

Праз хвіліну сказала, надта ўражаная:

— Але ж ты толькі падумай, Тэкля, старэйшы Нінчын хлопец такім быў, здаецца, цямцеляватым і недапечаным, такое мяло, а кралю адхапіў!

— Але. Нядарам, тыбачко, кажуць — хоць мужык, як шкарпетка, затое жонка яго — як кветка!

— I мы са Зміцерам дзівімоса над гэтым не раз!.. Толькі — бяздзетная. Што Нінчынаму Паўлу з яе красы — на хлеб мазаць да чаю? Без карысці яе краса!

— Мо шчэ родзіць.

— Дай ты ве-еры — яна ж сабаку завяла! Хібо такая пра дзяцей табе думаць стане? Рыхтык!

— Кажуць, мода цяпер пайшла такая ў гарадах... Але людзі гавораць — гэтая шчэ не найгоршая. Жонка меншаго зводзіла Лаўрэна са свету...

— А цяпер прыперліса — адная нявестка і другая на пахаванне. Як падумаю, то Лаўрэн надто ж адзінокім быў у тым горадзе!

— Адзінокімі прыходзяць на свет, адзінокімі і адыходзяць.

— Дальбо, праўда.

— Глянь, а што там Яворскі Стась робіць у Лаўрэнавым садку?

— Кару з яблынь абдзірае, якая шалушыцца!

— А-а, дрэвы збіраецца бяліць. Гаспадарлівы хлопец трапіў...

— Гаспадарлівы! Пару яблынь спілаваў, бо старыя... А Лаўрэну ўжэ ніц не трэ...

— Марыся, кажуць, Франака сваго так прасіла, так маліла, каб на пахаванне ўзяў!..

— А-ай, куды-ы ёй! На днях заходзіла да яе... Не есць ужэ нічого... Страву толькі паныдзгае, паныдзгае... Даходзіць баба. Жыць, беднай, засталоса, бы той расінцы, што застыла на канцы лісточка — да першаго ветрыку... Папаляжала і так даволі!

— Папаляжа-ала, не дай ты божа!..

— О-ой, Тэклечко, паслухай!

З-над Нёмана вецер данёс жаласлізы енк кнігавак.

— Ты ба-ачыш? Прыляцелі ўжэ з выраю і яны!

— Бытта спецыяльна, каб паплакацца над Лаўрэнам!

Уладзіка турзануў сын:

— Тата, а пад'ехаць на возіку дадуць?

Злы бацька гыркнуў:

— Дадуць, дадуць!

— Калі-і ўжо?

— Настане час!

Праз хвіліну:

— А на коніка паса-адзіс?

— Пасаджу — толькі маўчы!

5

Нарэшце працэсія прыбыла на могілкі. Паміж дрэў ляжала яшчэ многа спрасаванага снегу, але і з яго павылазілі ўжо шматлікія квадрацікі магілак з рознымі помнікамі, а на таполях і бярозах прыгрэтыя сонцам купіны амялы зазелянелі ўжо гэтак, як у агародчыках зелянее першая салата. Людзі могілкі паволі аб'ехалі ды спыніліся з канём недалёка ад мясціны, дзе жаўцела выкапаная для дзядзькі Лаўрэна яма і тырчалі лапаты.

Хавалі яго побач з жонкай.

Франак з сябрамі знялі з воза труну ды асцярожна перанеслі цераз нізкую каменную агароджу. Пад гукі тых самых магнітафонных маршаў Шапэна і пачалося пахаванне.

А ў гэты час над сабраным народам дурэлі ад вясны гракі. Бліскучыя, як сажа, птушкі паспелі недзе ад'есціся ды набраць цела, і пад іх цяжарам, бы ад каменняў, угіналіся галінкі высокіх таполяў і бяроз — зусім незразумелым было, як цяжар такі трымае на сабе празрыстае паветра і як гэтыя крамяністыя птушкі ўмудраюцца яшчэ і лётаць.