Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах

— З уваскрасеннем цяпер, мабыць, нічого не выйдзе,— уздыхнуў ён яшчэ раз.

Наступіла клапатлівае маўчанне.

— Во! Дайце мне памаліцца пару гадзін, увабраць у сябе сілу боскую і тады ўжо рабеце са мной, што сабе хочаце — на ўсё воля божая, бо я — нявінны!

Мужыкі доўга глядзелі на яго, то адзін на аднаго і заклапочана думалі.

Мажліва, чалавек гэты і праўду кажа!.. Хіба, калі хочаш, адразу і святым можаш стаць?.. Нават з зямлёй на руках і ў гэткай зашмальцаванай вопратцы? За надта было б добра — і ў гэтым павінен быць нейкі парадак!..

Урэшце, які ён у д'ябла афіцэр?! I што за дурань выдумаў гэта?.. Закарэлыя, як капыты, рукі!.. Такая самая, бы на іх, бяльчанах, кужэльная кашуля — на старэчых і выпучаных, як у птушкі, ключыцах. Згорбленая, добра знаёмая фігурка. Хіба ж такія — з кампаніі Жоржа Дэлясі?! Хітры белагвардзеец так ужо тут іх і чакаў бы да гэтай пары, рыхтык!.. Узяў бы ваша благароддзе сошку і паехаў бы бульбу сашкаваць?.. Ого!..

Не ашуквае, мабыць, ён — свой! I, відаць, усё ж такі святы. Унь як гаворыць складна і нічога не баіцца — нават перад крыжам і цвікамі! Відаць, і праўда — нявінны!

Аднак, а халера яго ведае, а як прыкідваецца?.. «Кожны свенты мае свае выкрэнты!» Розныя жулікі, прайдохі так умеюць разыграць прытворства, што ў тэатры табе так не разыграюць!..

Не пашкодзіла б на ўсялякі выпадак і праверыць.

Ну і што такое? Праверым, адно пару гадзін пазней, якая розніца — наперадзе цэлы дзень яшчэ ў нас! Трэба зрабіць справу грунтоўна, каб потым людзі нічога не мелі да нас!..

Адным словам, узважыўшы Альяшовы словы, мужчыны старога паслухаліся. Цеснае кола мужыкоў расступілася.

Сектанты яшчэ паназіралі праз акно, як Альяш, увайшоўшы ў хату, адразу бухнуў перад іконамі на калені ды пачаў маліцца і біць паклоны. Тады супакоеныя бяльчане выставілі варту, паваліліся на мурог і пасля стокіламетровай дарогі пазасыналі сном да смерці змардаваных істот, у якіх справы ішлі гэтак, як яны запланавалі яшчэ пад Гайнаўкай і Бельскам.

5

Сабраліся грыбоўшчынскія мужчыны ды сталі падкрадвацца да Альяшовай хаты. Там стаяла цішыня, і яны пайшлі смялей. На падворку храплі чужыя мужыкі.

Перабраўшыся цераз заснуўшых, грыбоўшчынцы паступова разабраліся што да чаго і тады абрынуліся на вартаўнікоў.

— Чаго вы ўчапіліса за старога?

Два маладых бяльчаніна з каламі захацелі захаваць павагу незвычайнай місп, таму прамаўчалі.

— У вас — што, няма дома работы, ясанок, абібокі вы? — не адставалі грыбоўшчынцы.

— Во, і крыж прывалаклі на дзеда!.. Ці падумалі, што вас паліцыя можа пазабіраць і судзіць будуць за гэто?! Вам жа прышыюць угалоўную справу і катаргу кожнаму прысудзяць — ахвота вам па турмах валяцца?

— А чаго ён байкі брэша?! — не вытрымаў, агрызнуўся адзін бяльчанін.

— Скажы мне, які стары не трэліць баек? — адразу прычапіўся да яго стары Банадык Чарнецкі.

— I хто цябе застаўляў верыць? — дапамаглі Банадыку.— Унь мы тут усе з адной вёскі, а запытай нас — ці хоць адзін хто прымаў усур'ёз яго трызненне?.. Не хацелі, то і не верылі, самі не траціліса і бабам сваім мардавацца не давалі, а вам гэто падабаласо, то і маеце!

— Ты лепш прызнавайса,— не адставаў Чарнецкі,— не было чаго рабіць, ты і слухаў яго казкі, а цяпер шчэ і вінаватаго шукаеш! Гадко, людзі! Совесць трэбо мець!

— Шчэ і дручкі пабралі ў рукі!..

— Пазашываліса ў сваю пушчу, жывеце адно з зубрамі ды аленямі і думаеце не тым месцам, якое чалавеку на гэто вызначано!.. Во, паглядзі, ты ж нават і не ўмываўсо ўжэ ад вялікадня ці — новаго року: на табе вошай, як на паршывай сучцы блох!..

— Гаспадарлівы надто, эканоміць на мыле!..

Покуль грыбоўшчынцы так спрачаліся з гасцямі, Альяшоў зяць са старым Аўхімюком праніклі ў хату. Блакіраваны дзядзька Клімовіч усхапіўся з падлогі.

— Халера на цябе, ці я не гаварыў табе, што дажывеш, калі яны табе галаву скруцяць за твае выдумкі?— з месца аблаяў яго сябар.— Ці не казаў — не палітыкуй, не дражні людзей, бо гэтым не жартуюць, прызнавайса?!

— Казаў ты, Базыль, было гэто...

— А-а, прызнаешса?! А дзе твае апосталы?! Дзе тыя жулікі — Рогусь твой, Давідзюк, Бельскі?! Дзе святыя дзевы?! Дзе той балагол міхайлоўскі, Ломнік?! Пацалуй у с... ім! Пакінулі цябе аднаго з ашалелымі сектантамі і паўцякалі!.. Во колькі храпе іх там — цэлае войско!.. Ты іх спарадзіў, а яны цябе і вырашаць, от смеху будзе — на цэлую Польшчу!.. I не ўратуе цябе нават твая матка боска Чанстахоўска!..

— Дальбо, праўда, Базыль, дальбо!.. Гэтым людзям, гэтым лю-удзям, ты падумай, я ўсю душу, усяго сябе, а яны... Я ім!.. Я для іх найлепшыя званы раздабыў, толькі ў Кракаве такія ў касцёлах, браты Кавальскія мне потым прызналіса па сакрэту!.. Адваліў па пяць тысяч з палавінай за кожны!.. Хай, думаю, маюць сабе — дарагія, файныя, з малінавым зво-онам!..