Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах. Том 2

Яно так...

Ой, брат, а мне ўжо час!.. У Яніны тромб, трэ ў бальніцу сёння класці!.. Сэрца зусім слабенькае, баіцца аперацыі, але куды ты дзенешся?!. Што мы з Франакам цяпер удвух рабіць будзем?!. |

I мне даўно пара! Мая Крыся недзе ў шыбу ўвесь час глядзіць — мяне выглядвае! Будзе тырчаць у акне так да раніцы! — заспяшаўся і лысаваты мужчына.— Яна, каб не баялася ноччу выходзіць на вуліцу, даўно тут мяне знайшла б — цырк!..

Эдвард выняў з кішэні маленькі пульверызатар.

Адкрывай рот, папшыкаю!..

Каб стлуміць пах віна, старанна папырскалі сабе ў рот імпартнай эмульсіяй. Затым, пакідаўшы ў урну скамечаныя газеты, апусцілі туды і пустую бутэльку. Шклянкі аднеслі да аўтамата з газіраванай вадой і, як людзі сумленыыя, акуратна памылі іх у фантанчыку. Толькі тады падаліся дамоў, на партнёрш цяпер мужчыны нават не глянулі. А што на іх глядзець? Абедзве былі пластмасавыя манекены з грубымі слядамі штампу. Яны ўжо гадоў з дзесяць стаяць у нас зіму і лета за вялізнай шыбай у магазіне «Тканіны» на Савецкай.

1984

1

У купэ застаў я пажылую кірпатую кабету ў старамодным лыжным касцюме з начосам і кірпаценькага ўнука. Адразу на мяне ўставіліся: хлопчык — з дзіцячай цікавасцю, затое жанчына — з пядобразычлівай насцярожанасцю, бытта чакаючы свінства. Пасажыраў, як вядома, у паяздах не выбіраюць. Павітаўшыся, я закінуў на сетку чамаданчык, пачаў масціць сабе другую полку.

Дзядзя-а, а ты будзеш з намі е-ехаць? — палез малы з пытаннем.

Мішка, табе спаць пара! Не прыставай да чалавека! — шыкнула на яго кабета.

Нічога, нічога, мне не перашкаджае! — супакоіў я жанчыну. А малому адказаў: — Ага, Міхал. Хочацца каму ці не, а ехаць будзем разам. Хутка і адправімся. Толькі дзядзька машыніст калёсы наточыць, каб вострыя былі.

Гы?!. Хіба іх точаць?

Гадоў з пяць яму. Дакладна такія ў мяне ўнукі. Натуру іхнюю я спасціг дасканала.

Ты і не ведаў? Аж з самай Масквы каціліся па жалезных рэйках! Уяўляеш, як ступіліся?

Хлопчык і паверыў. Нават пацікавіўся:

А тачыла ў дзядзі машыніста вялікае?

У-у-у, во якое!

Я апусціўся супроць бабкі на пустую лаўку. З некаторай пары кішэні мае поўныя ласункаў.

Закурым, Міхал? Ужываеш гумку ці цукеркі? Бо я — толькі гумку.

I я жвачку! — малы без вагання згадзіўся. Адным словам, праз пару мінут з хлопчыкам мы былі на блізкую нагу, а ў кірпатай жанчыны насцярожанасць рассеялася.

Наш поезд цяпер імчаў уздоўж нейкага асфальту. Гледзячы праз акно і рухаючы сківічкамі, Міша тыкаў пальцам у шыбу ды выкрыкваў:

«Масквіч» паехаў!.. А гэта — «жыгуль»!.. Цяпер — «Волга»!.. Самазва-ал!.. Там каровы траву нюхаюць!.. I конь ходзіць, а каля яго штосьці бегае...

Жарабя, Мішанька, брыкае.

Гы, як жаба — жы-ра-бя?!.

Так у каня называецца маленькі сынок ці дачка. I каровы травы не нюхаюць, а — скубуць. Абедаюць якраз.

А-а!..— задумаўся на хвіліну малы.

Кабета са мной пераглянулася ды пакачала галавой. Праз хвіліну загаварыла:

Што значыць жыць у вялікім горадзе!.. Над вёскай нашай убачыў бусла. Кажа: «Баба, унь белая птушка ляціць і крыллямі больш не махае! Бензін у яе выйшаў, праўда?» А наогул хлопчык кемлівы... Ой, мы ж цэлую ноч трасліся на перакладных да Оршы!.. Мішка, табе трэ паспаць! Кладзіся, давай!

А-ай, баба Лю-уба!..

Як малы ні ўпіраўся, кірпатая старая ўціснула ўнука за сябе пад сценку, ухутала коўдрай, і ён адразу заснуў. Мяне ўжо лічыла сваім. Паступова выклала сваю гісторыю. Была б яна, мабыць, банальнай, калі б не біяграфія жанчыны, і таму здалася яшчэ больш сумнай.

Выяўляецца, з кабетай мы амаль аднагодкі.

2

У вайну яна трапіла ў вайсковы шпіталь. Працавітую, сумленную няньку заўважыў маёр разведкі. Выпісаўшыся з лячэння, вайсковы выклікаў дзяўчыну да сябе, прапанаваў схадзіць за лінію фронту.

«Табе зусім лёгка ўцерціся да іх у давер! — пераконваў.— Скажы — раскулачылі. Гітлераўцы схопяць, і ты сачыняй, што ў галаву прыйдзе!..»

Любу шэсць разоў перакідвалі цераз нейтральную паласу, столькі ж разоў яна прыносіла з нямецкага тылу звесткі. На сёмы — трапіла ў лапы гестапа. Яе моцна скатавалі ды прысу-дзілі — павесіць. Нехта пераблытаў прозвішчы. Да шыбеніцы павялі ахвяру другую, а Люба трапіла ў канцлагер Колдычава. Пасля вызвалення не стала шукаць часці са знаёмым маёрам. Не хвалілася і франтавымі прыгодамі — працавала на будоўлях.

Ад мімалётнай сустрэчы ў рабочым інтэрнаце нарадзіла Зою. Як толькі могуць рабіць простыя жанчыны, якія перажылі нястачу, маці выкладвала сябе, затое дачка расла сытай, бы лялька. Не панюхаўшы бяды, Зоя вывучылася на таваразнаўцу.