Грахоўскі Сяргей - Ранні снег

— Зараз прыйдзе,— адказала невысокая прыгожая i крамяная маладзіца, запрасіла распранацца i пачакаць.

Аляксей павесіў на цвік паліто i сеў на доўгую лаву. З-за сцяны даходзіў гул класа, a ў калысцы плакаў хлапчук гадоў двух.

— Сціхні, неслух, бо папругі заробіш! — сунімала гаспадыня сына.

Аляксей выцягнуў з кішэні паліто цукерку ў тонкай абгортцы, падышоў да хлопчыка, хацеў пагладзіць па галоўцы, але той адхінуўся i засланіўся ручкамі.

— Цукеркі ты любіш?

Хлопчык кіўнуў галавою i ўсміхнуўся, але адразу не ўзяў, яшчэ трохі пабычыўся, a неўзабаве ўжо сядзеў у Аляксея на руках i смактаў ружовую цукерку.

У сенцах грукнулі дзверы, нехта затупаў, бразнулі дужкі вёдраў. У сенцы выскачыла гаспадыня.

— Там цябе чалавек чакае.

У хату ўвайшоў высокі мужчына ў кароткай паддзеўцы з шынельнага сукна, у бурках з бахіламі i ў кубанцы, выцер рукі аб трапкач i ветліва павітаўся з Аляксеем.

—Другі дзень чакаем вас... Здаецца, таварыш Буевіч?

— Так, Аляксей Іванавіч. Затрымаўся ў райана, ды i выехаць да вас не так проста. Цягнік ходзіць праз суткі, а машыну ледзьве знайшоў.

— Мне ўжо шафёр сказаў, што новага настаўніка прывёз, i дзесяцікласнікі вушы пратрубілі. Добра, што прыехалі. А то якая гэта дзесяцігодка без дзесятага класа? Ды i вышэйшая адукацыя толькі ў мяне ды ў матэматыка.

За сцяною зазвінеў званок, пачуліся гул, крыкі i тупат, гоман i галасы вучняў.

— Вось так i вучымся. Гэта былы папоўскі дом. Перагарадзілі i вучымся, i яшчэ дзве хаты займаем. А да вайны якая тут была школа! На тры паверхі, кабінеты такія не ў кожнай мінскай знойдзеш. Цяпер толькі падмурак астаўся. Двойчы прыязджаў інжынер з аблана, глядзеў, мераў. Монса, калі i пабудуемся, а пакуль што... Дзяцей жа неяк трэба вучыць. За вайну перараслі, многае пазабывалася, ды i з настаўнікамі не густа. Па трыццаць гадзін некаторыя маюць.

— Першы клопат у мяне, Іван Пракопавіч, стаць дзе-небудзь на кватэру, хоць невялічкі пакойчык зняць.

— О-о-х,— уздыхнуў дырэктар,— гэта самае складанае. Палавіна людзей — у зямлянках, a ў хатах па тры сям'і. Але нешта знойдзем. Бачыце, як сам жыву. Каб было дзе прыткнуцца, клас размясцілі б. Сямейных ніхто не хоча, а вы ж, мабыць, пакуль што адзінокі?

— Пакуль адзінокі.

— Нашы маладзіцы ды ўдавіцы скора акруцяць, i кватэра гатовая будзе,— засмяяўся дырэктар.

— Хіба што на кватэры ажаніцца,— пажартаваў Аляксей.

Успомнілася перасцярога Валодзі Вярбовіча пра дзяцей i парсюкоў. Але ж так не можа быць доўга. Няпраўда, акрыяем, адбудуемся, станем на ногі. I сам сябе папракнуў: «Бач ты, заныў! У вайну толькі i думалі, каб як перамагчы, каб не рваліся снарады i не падалі бомбы. А цяпер ужо мулка, захацеў на гатовенькае. Хто ж яго, гатовенькае, дасць, калі не самі?» Суцешыўся i павесялеў.

А на прыпечку ўжо сквірчэла яечня, на стол гаспадыня паставіла міску шаткаванкі i заткнутую газетаю запацелую пляшку. Іван Пракопавіч пайшоў «па класах». За сцяною прыбіральшчыцы совалі парты, бразгалі вёдрамі, малады голас спяваў «На позицию девушка провожала бойца». Гаспадыня пастукала ў сцяну. Песня сціхла.

— Кожны вечар малому спаць не дае,— паскардзілася расчырванелая пры печы гаспадыня, выйшла ў сенцы, гукнула: — Ваня, ідзі, вячэра стыне.

Дырэктар разліў спірт-сырэц у рубчастыя шклянкі.

— Ну, за сустрэчу, знаёмства i ўсё добрае.

Выпіла i гаспадыня. Аляксей толькі прыгубіў i паставіў шклянку. Жонка з мужам узяліся яго ўгаворваць, ён яшчэ трошкі адпіў.

— Hi ў партызанах, ні на фронце, ні нават у Сібіры не прывучыўся да гэтага зелля.

— А вы i ў Сібіры былі?

Аляксей коратка расказаў пра свае партызанскія i франтавыя прыгоды, успомніў Мішу Усцігава.

Начаваў ён на канапе пад тонкаю посцілкаю, a калі прачнуўся, адразу не ўцяміў, дзе ён i як сюды трапіў. Дырэктара ўжо не было. Аляксей хуценька адзеўся, апаласнуўся, а як палез у кішэню па грабянец, падйег маленькі Воўка.

— Дай ясцэ,— працягнуў далоньку.

Пасля снядання дырэктар павёў Аляксея ў настаўніцкую «знаёміць з калектывам». У маленькім пакойчыку вісела некалькі геаграфічных картаў, стаяў невялічкі глобус, на акне — альяс. Па раскладзе вадзіў пальцам невысокі падцягнуты чалавек з голенаю галавою, у накінутым на плечы афіцэрскім шынялі.

— Наш выкладчык фізкультуры,— пазнаёміў дырэктар.— Міхась Адамавіч, там, каля вас, не знойдзецца пакойчыка для таварыша Буевіча?

— У кожнай хаце людзей... Каля пошты адна развядзёнка шукае нежанатага кватаранта, i хата добрая, уся ў сурвэтачках ды накідачках, але раіць баюся...