Грахоўскі Сяргей - Ранні снег

Пачуўшы знаёмае імя, Аляксей выцягнуўся на крэсле.

— Тут у мяне адна прапажа знайшлася. Якая? Мы з табою днямі ўспаміналі. Не, не ўгадаў. Вось тут сядзіць i ззяе, як жаніх на покуце. Бу-е-віч... Так, Аляксей. Адкуль? Доўгая гісторыя. Зойдзе, сам раскажа. Добра. Пасля дзвюх? Спадзяюся, паможаш яму. Сам ведаеш: страха над галавою i ўсё астатняе. Перадам. Бывай.

— А дзе Сцяпан Ларыёнавіч? — запытаў Аляксей.

— Намеснік старшыні аблвыканкома. Узрадаваўся, што ты знайшоўся. Прывітанне перадае. Чуў? У дзве гадзіны чакае цябе. Але салаўя байкамі няма чаго карміць. Ідзі ў нашу сталоўку, паснедай, адпачні трохі i не забудзься зайсці да Сямашкі. Ну, пакуль. Яшчэ пагаворым. У цябе i ў мяне ёсць што ўспомніць. Бывай!

...Пасля снедання Аляксей прайшоўся па плошчы, уражаны i ўсхваляваны такімі сустрэчамі. Адразу камандзір i начальнік разведкі знайшліся. Не знайшліся, а яго знайшлі.

З галін парадзелага сквера зрываліся i шлёпалі ў лужыны камякі мокрага снегу. Скрыгатаў i з крутой вулачкі Бакуніна павольна ўпаўзаў на плошчу старэнькі трамвай. Двойка. На ім некалі Аляксей ездзіў у інтэрнат i на Старажоўку купацца пасля экзаменаў. Цяпер ад руін пахла мокраю глінаю i цэглаго, ляжаў закураны друз i скруткі ржавага жалеззя, зарослыя пабітымі марозам сцяблінамі скрыпеню i палыну. Горада амаль не было. Грукалі ламы i кіркі — разбіралі завалы, абскрабалі закураныя i апаленыя цагліны. Куды ні зірнеш — вышчарбленыя парэпаныя сцены з правіслымі бэлькамі i агрызкамі лесвічных прыступак. Аляксей ведаў, што горад разбіты, але такога разбурэння не ўяўляў. Дзе-нідзе ўзвышаліся рыштаванні, закладваліся падмуркі, рассоўваліся вуліцы. У самым цэнтры на невялічкіх лапіках, абгароджаных гарэлымі жалезнымі ложкамі, з-пад снегу тырчаў сухі бульбоўнік.

Цудам уцалела старая Няміга. За тоўстымі сценамі прысадзістых будынін не відно было руін, i Аляксей на нейкую хвіліну адчуў сябе ў жывым горадзе сваёй маладосці, пазнаваў цёмныя дворыкі i шырокія вароты пад дамамі, заглядаў у ix: на вяроўках гайдалася мокрая бялізна, дзіцячыя кашулькі, па вузкіх тратуарах спяшаліся людзі.

Аляксей знайшоў інтэрнат, у які яго накіравалі. Зайшоў у вялікі пакой з мноствам ложкаў, заняў месца каля акна. У калідоры памыўся пад доўгім карытцам умывальніка i адразу адчуў бадзёрасць i свежасць. Ад узрушэння гарэў твар, стукала ў скронях. Мокрыя валёнкі прыткнуў да круглай жалезнай печы, пераабуўся ў пацёртыя салдацкія боты, змяніў гімнасцёрку i выйшаў на вуліцу. Па бруку вялікі калматы конь цягнуў на калёсах дашчаную скрыню з пахкім гарачым хлебам, у двары крычалі i смяяліся дзеці, насустрач ішла статная дзяўчына з падфарбаванымі вуснамі.

Хоць Аляксей i ведаў, як знайсці Сямашку, але вельмі ж захацелася хоць з кім-небудзь загаварыць, i ён спытаў у дзяўчыны, як знайсці аблвыканком. Яна вярнулася назад, паказала, як выйсці на Савецкую i куды ісці далей.

— Цяпер тут i старому мінчаніну нялёгка што-небудзь знайсці,— усміхнулася яна i пайшла сваёй дарогай.

Аляксей паблукаў па некалі знаёмых вуліцах, падышоў да Дома ўрада, насупраць яго пазнаў колішні Дом металістаў, за ім між разбітых карпусоў Універсітэцкага гарадка стаяла некалькі доўгіх баракаў. Ён прыглядаўся да твараў сустрэчных, але так нікога i не пазнаў. Часцей сустракаліся людзі ў шынялях, з пагонамі i без пагонаў, на мыліцах i з нустымі рукавамі.

Роўна ў дзве гадзіны ён паднімаўся па прысыпанай патрушчаным тынкам лесвіцы на другі наверх ацалелага старога будынка. У прЫёмнай немаладая сакратарка з пасівелымі скронямі спытала, да каго ён i па якой справе. Аляксей назваў сваё прозвішча i сказаў, што Сцяпан Ларыёнавіч прасіў зайсці. Пачуў праз адчыненыя дзверы знаёмы голас, забілася сэрца. Па кабінеце з доўгім сталом для пасяджэнняў насустрач яму ішоў высокі, шыракаплечы, з непаслухмяным чорным чубам, перасыпаным сівізною, Сцяпан Ларыёнавіч Сямашка, колішні сакратар райкома i камандзір брыгады. На ім быў цеснаваты кіцель без пагонаў, з трыма радамі ордэнскіх планак, i белыя закасаныя буркі. Яго прыгожы твар свяціўся добраю ўсмешкаю, а дужыя рукі моцна сціснулі Аляксеевы плечы.

— Ну, расказвай, дзе прападаў, куды загнала нялёгкая? Шукалі тут цябе. Грэшным дзелам, думалі — загінуў дзе-небудзь. Ну, ну, слухаю.— Сямашка ўсадзіў Аляксея ў глыбокае крэсла, сеў насупраць, падпёр шчаку рукою.

Аляксей коратка, як пішуць у анкетах, расказаў пра свае франтавыя i шпітальныя прыгоды, не абмінуў i ананімку з абвінавачаннем у супрацоўніцтве з немцамі: