Грахоўскі Сяргей - Ранні снег

З прывакзальнай плошчы ён убачыў закураныя карпусы. Абапал вуліцы ледзь ліпелі патрэсканыя сцены, пустыя каробкі дамоў, вецер на сценах шкуматаў паабрываныя шпалеры, на пакручаных жалезных бэльках паправісалі абгарэлыя маснічыны, на сцяне — рамка з абгарэлай карцінай.

Аляксей ледзь пазнаваў знаёмыя вуліцы i дамы. Чорнаю пашчаю зеўрала разбітае крыло галоўнага корпуса Універсітэцкага гарадка. Там была самая вялікая, 308-я аўдыторыя. Колькі разоў там Аляксей слухаў зводныя лекцыі, колькі было перагаворана i перадумана ў калідорах i чыталках, ад якіх i знаку не засталося.

Нібы на выпускным здымку, прамільгнулі абліччы аднакурснікаў i буйным планам — выкладчыкі: мілы Іван Іванавіч Замоцін заўсёды перасыпаў лекцыі дасціпнымі жартамі, запрашаў студэнтаў дадому, даваў рэдкія кнігі са сваёй вялікай бібліятэкі...

Паміж ацалелых усходцаў знаёмага ганка тырчалі пасохлыя сцябліны крапівы i палыну, у расчыненых дзвярах вестыбюля вецер круціў шматкі паперы.

Раптам Аляксей спыніўся. Немец! Сапраўдны немец, у брудна-зялёным шынялі i нацягнутай на вушы пілотцы вёз тачку з бітаю цэглаю. За разбуранаю сцяною дома гергеталі i білі ламамі замёрзлы друз палонныя.

Аляксей шмат перабачыў немцаў, але цяпер яны ўжо былі не страшныя.

Плошчу Свабоды Аляксей здалёк пазнаў па разбітай вежы з гадзіннікам. Пастаяў, агледзеўся, пакруціў галавою i пайшоў па заваленай цэглаю i тынкам Ленінскай вуліцы.

Аляксей увайшоў у доўгі пракураны калідор. Слабое святло лямпачак пад столлю нагадвала ноч або позні вечар. А за вокнамі быў шэры туманны дзень з калюжынамі i мокрым снегам, з галчыным граем у парадзелым скверыку. Аляксей паглядзеў на ацалелы Дом прафсаюзаў, на руіны гасцініцы «Еўропа» — пазнаваў i не пазнаваў мілы з юнацтва горад. Некалі сотHi людзей ведаў у твар, здагадваўся, дзе хто працуе i жыве.

А цяпер прайшоў ад самага вакзала — i ніводнага знаёмага аблічча.

Аляксей пастукаўся i ўвайшоў у невялічкі пакойчык, павітаўся, зняў шапку i стаў у парозе. З-за стала падняўся малады статны капітан з рудаватым чубам над залысінамі высокага лба, падаў руку i неяк загадкава ўсміхнуўся:

— Капітан Асокін. Сядайце, калі ласка, Аляксей Іванавіч,— i паказаў на крэсла побач ca сваім.— Ну, як дабраліся? Дарога далёкая i нялёгкая: з эвакуацыі, са шпіталяў усё яшчэ вяртаюцца людзі.

— Звычайна. Ехаў, як i ўсе.

— Доўга мы вас шукалі. З Ельніцы адказвалі: «Пасля вайны не з'яўляўся».

— Я ж туды ў райана двойчы пісаў,— здзівіўся Аляксей.

— А мы пісалі ў іншы аддзел. Добра, што ў вас там старшыня сельсавета кемлівы чалавек: «скаргу» на вас пераслаў непасрэдна сюды.

Зазваніў тэлефон.

— Слухаю, таварыш палкоўнік. Так, так. Прыбыў. У мяне. А можа, да вас? Нічога сабе выглядае,— падміргнуў капітан Аляксею.— Слухаю. Чакаем,— i паклаў трубку.— Вы i не здагадваецеся, хто пра вас пытаўся. Казаць не буду. Зараз пабачыце. Ён асабліва настойліва шукаў вас. Паспрабуй цяпер знайсці чалавека, калі ідзе такое перасяленне: бацькі дзяцей шукаюць, дзеці — бацькоў.

У пакой увайшоў невысокі палкоўнік. Аляксей памкнуўся яму насустрач.

— Ну, нарэшце! Рады цябе бачыць, прапашчы ты Аляксей.— Ён моцна абняў Буевіча, патрос за плечы.— Нічога, нічога, хоць латаны, але малады i дужы. Не шкадуеш, што выцягнулі з таежнай бярлогі? I занесла ж цябе!

— Што вы, Піліп Васільевіч! Рады, што з вамі сустрэўся, а то i не спадзяваўся сваіх адшукаць.

— Спадзявацца трэба заўсёды на лепшае,— сказаў палкоўнік.

Аляксей заўважыў, як ён змяніўся, густа прабілася сівізна. A гадоў пяць назад у Ельніцы быў малады вясёлы ўпаўнаважаны райаддзела. У брыгадзе ўзначальваў Піліп Васільевіч разведку i не раз Аляксея пасылаў на самыя адказныя i рызыкоўныя заданні. Ён распрацоўваў неверагодныя па прастаце i дзёрзкасці планы i выконваў ix спакойна, з розумам i вялікай вытрымкай.

— А дзе вы былі пасля злучэння з арміяй? — пацікавіўся Аляксей.

— Паматала i мяне па свеце. Польшча, Усходняя Прусія, прыморскі гарадок Пілаў. Там i сваю Валянціну пахаваў. Помніш?

Аляксей толькі паківаў галавою i да хрусту сашчапіў пальцы.

— Падарвалася на заржавелай міне... Нядаўна назначылі мяне сюды, i адразу трапіла справа Ельніцкай падпольнай групы. Доўга шукалі канцы. I ты як у ваду знік... Цяпер усё ясна. Застаўся фармальны бок. Але справаю зоймецца капітан. Таварыш Асокін пакуль што цябе ўладкуе ў нашым інтэрнаце на Нямізе, забяспечыць пайком,— ён агледзеў Аляксея з галавы да мокрых валёнак,— i прыадзецца табе паможам. Ага. Хвіліначку,— палкоўнік набраў нумар тэлефона.— Сцяпан Ларыёнавіч? Прывітанне. Не памыліўся. Я, я. Ну, як кіруеш? Запарка з вывазкай лесу?.. Які ў нас транспарт?