Грахоўскі Сяргей - Ранні снег

— А чаму б i не? — гарэзліва кінула Вера, павольна паднялася з перавернутай табурэткі, абсмыкнула пакамечаную спаднічку i стала каля Аляксея.— Каб вы ведалі, як мне адзінока i маркотна. Так i гаварыць, чаго добрага, развучышся. Адна радасць — у класе. Калі слухаюць цябе, ловяць кожнае слова, пытаюцца, нават калі трошкі сваволяць. Заходзьце хоць часам да мяне. Ведаю, вам цяжэй, як мне, але вы ўмееце трымацца... Не сумуйце, от пабачыце, будзе добра,— i працягнула Аляксею абедзве гарачыя мяккія далоні. Ён ix моцна сціснуў. Хацеў пацалаваць, але стрымаўся.— Не зможаце прыйсці, хоць паглядзіце на Венеру. Я цяпер яе знайду адразу. Добра?

Аляксей моцна сціснуў Верыны рукі, кіўнуў галавою, пажадаў добрай ночы i ціхенька, каб не рыпелі настылыя ўсходцы, сышоў з ганка. Спыніўся каля брамкі, паглядзеў у абодва канцы, перайшоў на другі бок вуліцы i заспяшаўся па хрусткай падмёрзлай сцежцы. Азірнуўся: у Верыных вокнах загарэлася святло. «Што яна думае цяпер? Што адчувае? Не, гэта, вядома, не каханне. Яна проста пакуль што адчувае сябе адзінокаю. Вось i цягнецца да мяне».

I Аляксей выразна ўбачыў яе вільготныя вочы з бляскам гарачых вугольчыкаў, даверліва працягнутыя пяшчотныя рукі i прагныя, з прыпухлінкаю, вусны, што спрабавалі нешта прашаптаць, ды так i не адважыліся. Ён хацеў разабрацца ў сваіх адносінах i пачуццях да Веры, прызнаўся, што часта думае пра яе, радуецца, калі хоць здалёк убачыць. А сёння... хоць i думаў не ісці да яе, ашукваючы сябе самога, зайшоў да Усцігава, раз-пораз пазіраў у акно, некага чакаючы, і, зірнуўшы на вялікі трафейны гадзінак, выйшаў, калі ў яе павінны былі закончыцца ўрокі, Знарок у двары загаварыўся з Паранькаю, некага цікуючы. Усё было падобна на хованкі з самім сабою.

Ён глушыў i адганяў свае пачуцці, а яны прарасталі ўсё настойлівей i настойлівей. Успомнілася Ніна. Ён да болю сцяў зубы. Гэта ж знявага яе памяці!.. «Няўж,о насіць усё жыццё жалобу? I яна б не дазволіла. Што я кепскага зрабіў? Думаю пра Веру. Толькі думаю. А мог бы пайсці напрасткі, прызнацца, што шукаю, чакаю яе, што яна напоўніла жыццё новымі спадзяваннямі i сэнсам. Можа, яна i ёсць тая пакуль што недасяжиая зорка Венера? Чым недасяжней, тым лепш: у трапяткім чаканні — свая асалода i радасць»,— разважаў Аляксей i думаў, што трэба паехаць у Мінск, знайсці людзей, з якімі вучыўся ці працаваў, адшукаць партызанскіх сяброў.

Разважаючы сам з сабою, Аляксей увайшоў у замечены чыстым іскрыстым снегам двор.

У хаце цёмна. Значыць, яшчэ гуляюць «запоіны». Клямка на дзвярах заткнута трэсачкаю. Гэта заўсёды кранала Аляксея: ніхто ў сяле ні днём, ні нанач не замыкаў дзверы — усе ведалі адзін аднаго, ніхто старонні не заязджаў у такую далеч, а чужую рэч як ні хавай, усё адно нехта ўбачыць. Так i жылі спрадвек з незамкнутымі дзвярыма, жылі адкрыта i проста, гаварылі ў вочы тое, што думаюць, часам грубавата, але заўеёды шчыра. Калі чалавек прыйшоўся да душы, казалі «паглянуўся» i дзяліліся з ім апошняй скарынкай i сардэчнаю ласкай. А «не паглянуўся» — не гневайся: скажуць у вочы, як нажом адрэжуць. I бывай здароў назаўсёды. Разумение сібіракамі людскіх характараў заўсёды здзіўляла Аляксея.

Наіўная шчырасць i бескарыслівая адданасць, пэўна, i прывязалі Аляксея да Мішы Усцігава на фронце, а потым у шпіталі. Здавалася, ніякія духоўныя інтарэсы не маглі ix зблізіць. А вось сышліся, пацягнуліся адзін да аднаго. Аляксей i цяпер дзівіўся простай мудрасці Мішавых разважанняў, яго назіральнасці, веданню людскіх характараў, дакладнасці i дасціпнасці ацэнак. Таму часта хадзіў да яго адвесці душу.

A Міша апошнім часам адчуваў сябе вінаватым, што завёз сюды сябра, што яшчэ ў шпіталі вельмі ж расхвальваў сваё сяло i сваю хату. Цяпер сам бачыў — усё трохі не такое, як здавалася здалёк. I апраўдваўся, нібы прасіў прабачэння:

— Ты, Ляксей, таго-гэтага, не вельмі гневайся на мяне, што зацягнуў сюды. Калі не глянецца ў Архіпа на тапчане гнуцца, пераходзь да нас. Хіба х.ата малая? А прыжывешся, па сваёй спецыяльнасці-кваліфікацыі рабіць пойдзеш, збяром помачы i хату табе як ляльку адгрукаем.

Спачатку Аляксей не ведаў, што гэта за «помачы», пакуль не ўбачыў, як самыя цяжкія работы сібіракі дружна робяць талакою.

Рўбіць чалавек у лесе хату, каб лішніх трэсак у двор не вазіць. Размеціць бярвенцы i кроквы, «шумне» радні i суседзям: «Прыходзьце на помачы». Кожны кідае сваю работу, а на помачы ідзе.

Пакуль раніцаю мужчыны закопваюць штандары, глядзіш — цэлы абоз ужо вязе разабраны зруб. Жанкі i дзеці завіхаюцца, як мурашы,— хто носіць, хто насцілае мох, паспявай толькі класці вянец на вянец. Следам падганяюць падлогу, акасячваюць вокны i дзверы. I ўсё з жарцікамі ды прыпеўкамі. Пад вечар i дах накрыты. Стаіць хата як ЗЕОН. A ўсярэдзіне ўжо «вуглы абмываюць» свежаю бражкаю, рыпае гармонік, песні i гамонка не сціхаюць да поўначы. За дзень i хата гатова. Зашклі вокны, складзі печ i жыві на здароўе.