Аляксей Карпюк - Выбраныя творы

А ў х і м ю к. Ы-ых, ты — зноў за сваё?! Сівая барада, а ёлуп ёлупнем, нічого цябе ўжэ не переменіць, капут!

А л ь я ш. Ёлуп, Базыль, шчэ й які! Падумай сам: я ж для іх Вершалін будаваў, стараўсо, на тваіх вачах усё было, скажы? I на высокім падмурку зрубы клаў, і на вапне, як у пана Гурскаго, з ганачкамі і горкамі! Майстроў самых лепшых ім раздабыў, нават каляровае шкло аж з Бярозаўскай гуты прывёз за сем тысяч, карпаў у ставы пусціў, лебедзяў прывалок з Гродзенскаго заапарка, а яны — ненаеднаму архірею, цацалістам прадаліса, на іхнюю руку пайшлі!

Т э к л я (улятае разлютаваная). Ці я табе не казала — не начуй у сваёй хаце, не заходзь у яе нават?!

А л ь я ш. З поля зайшоу торбу ўзяць!.. Гэто іх гродзенскі архірэй падбухторыў! Я ж да яго, кудлатаго, дабярусо!

Т э к л я. Ці не прасіла цябе шчэ ўчора — выедзем адгэтуль, бо павар'яцелыя сектанты ўсяроўно жыць не дадуць! Ці дваццаць, тысячу разоў не маліла?

А л ь я ш. Хто гэто думаў, каб прыбіваць мяне да дзерава ўхналямі?! Я ж іхняго грошыка сабе не ўзяў, ні разу не выпіў, не з'еў лішняго — ты ж, Тэклечка, ведаеш, а яны мяне — на крыж!

Т э к л я. А варто было б, каб павісеў крыху — разумнейшым стаў бы мо! Старое ты падло — табе свет вучыць, як жыць?

В о л е с ь (адчыніўшы акно). Дзядзьку Альяш, лезце сюды — на падворку вяскоўцы нашыя вартаўнікам зубы якраз загаворваюць!

А л ь я ш. Ха! (Усхопліваецца.) От, добро!.. Ну, я ж ім, гнідам, цяпер пакажу!!!

А ў х і м ю к. Паўзі, паўзі праз акно з уласнай хаты, бы злодзей які! Ото ж нарагочуццо заўтра людзі, калі бабы разнясуць па вёсцы, як ты ратаваўсо ад сваіх багамолаў! Сам пастараюсо размаляваць! Артыст з пагарэлаго ціятра! (З Тэкляй выпіхваюць прарока праз акно. Відаць, як кабета пачынае нявенчанага мужа лупцаваць.) На і свой капітал! (Шпурляе торбу.) О, усып яму, Тэклечка, каб людзей больш не баламуціў, надзяры добро вушы лайдаку!

У хату ўрываюцца разлютаваныя мужыкі і бабы.

Жонка Антанюка. Пустая?! Так ён нас і чакаў тут!

М а ц і в а р'я т а. Няўжэ — уцёк?! Мы ж засталіса галюткімі, бы рудыя мышы!.. А, забяру хоць гэто! (Зрывае са сцяны рэшата.)

Людзі ўмомант расхапалі ўсе рэчы. Выдзіраюць адны ў адных кошыкі, коціцца па падлозе бульба.

Г о л а с. Гаўнаедка з Палеся! Гэто маё-о! Я хапіла раней!

А н т а н ю к. Людзі, адумайцеса, трэ гэтага [...] знаісці! Нікуды не падзенецца, калі дружно ўзяцца!

Жонка Антанюка. Праўду мой Іван кажа — Альяш недзе шчэ блізко, нас гэткі кагал, бяжэм!

Умомант памяшканне пусцее. Яно выглядае, як пасля пагрому. Перакулены стол, лавы, парваны блакнот, рассыпана бульба. У кутку ўсё таксама моліцца Піліпіха.

Ж а б р а к. От, скажы, як Альяш у Госпада на прыкмеце: зноў уратавала боская моц! (Паднімае блакнот, здувае смяцінкі, з любоў прыціскае да грудзей.) Дачакаўсо, праведнік, пра сябе Біблію нават! Сшытак яму перадам, то мо і за мяне слоўцо перад Госпадам закіне! Паміраць скора, а я — грашыў, ой, грашыў!

На двары страляніна. З крыкам і енкам урываюцца ў памяшканне людзі Антанюка. Некаторыя параненыя. Паранены і сам Антанюк, ён хаваецца за спіны. Спрэчка.

Г а л а с ы. Ты ж вартаваў, дзе твае вочы былі?! — Дак яны з агородаў зайшлі! Як жарнулі з дубальтовак!.. (Хапаецца за ягадзіцу.) Шрацін, заразы, наўганялі!..— А ў мяне— соль?! (Ліжа палец.) Але, соллю стралялі!..

З лёскатам адчыняюцца дзверы зноў. На чале двух апрычнікаў са стрэльбамі ўрываецца прарок з кіёчкам у руках ды дзіка азіраецца. На грудзях у Альяша — польскія ордэны. Апрычнікамі кіруе Станкевіч.

А л ь я ш. А-а, вы тут, шыбздзікі?!. Што, у сраку мяне пацалавалі? Дзе ваш завадатар, Антанюк? Застрэлю, хай толькі спаткаю!.. Усіх пастраляю, бы сабок паршывых, хто пачне да мяне лезці — паліцыя дала мне такое право!..

Г о л а с. А мы — што, айцец Альяш, мы — нічо-ого!..

А л ь я ш. Цэркву перадаю крынкаўскаму ксяндзу пад касцёл, каб другі раз ведалі!.. Фэлюсь, нанімай людзей, здымі званы ды ў сажалку пакідай! (Жэст кійком.)

С т а н к е в і ч. Будзе зроблена, айцец Ілья!

А л ь я ш (Піліпісе). А, гніда, ты шчэ тут?! (Выштурхвае яе з памяшкання ботам.) Прэч, забабонійца! (Праз акно нешта бачыць.) Фэлюсь, а ну, смальні шчэ і па тым шыбздзікам! (Паказвае.)

Станкевіч (нацягвае чорныя пальчаткі). Рыхтуйсь! (Ствалы дубальтовак выстаўляюцца ў акно.) Слухай маю каманду! (Узмах пальчаткай.) Плі!

Залп. Чуваць, як на двары енчаць параненыя. З памяшкання вышмыгваюць мужыкі з Антанюком. Аслупянелы жабрак прыціскае да грудзей блакнот.