Аляксей Карпюк - Выбраныя творы

М а й с а к. Кацёл з гаршчка смяецца, а чорныя абодва.

Антанюк. А ты, Соня, выкінь з сябе гардыню! Хрыстос умеў дараваць віны нават ворагам! Глядзі, бабо, дзіця унь улезло ў штось!

Жонка Антанюка (спахопліваецца). Яначка, на каго ты падобны?! Ці табе не гаварыла — не пэцкай касцюмчыка, не лезь нікуды? Дзе мне памыць цябе на небе? Там і карыта не знойдзеш!

А н т а н ю к. Ладно, не карай. Не можа таго быць, каб на небе не знайшлосо ў што малых пераапрануць. У кутку цвінтара — сасновыя плашкі. (Падпальвае іх.)

«Бом» — гучыць галоўны згон. «Цялям-цялям», — утораць меншыя.

У с е (падаюць на калені, горача моляцца). Госпадзі, памілуй! Госпадзі, памілуй!

Бом!.. Цялям-цялям!..

Госпадзі, памілуй! Госпадзі, памілуй!

Смольныя плошкі з трэскам шугаюць у неба полымя, асвятляюць заклапочаныя твары, кідаюць хісткія цені. Званы і енк напаўняюць паветра. З царквы, як з-пад вады, далятаюць галасы капэлы і ўплятаюцца гарманічна ў вэрхал, дадаюць журботы і суму.

X о р: Отве-ерзи, господи, врата в облака-а, вусти в блаженно Араратское цар-ство-о!..

X і м к а (сама сябеўгаворвае). Нічого, цялесную муку цярпець — імгненне. Анёлы і маю душу, бы павуцінку бабінаго лета, панясуць да самого Хрыста!.. Як мае дзеці спаткаюць мяне? Не праклянуць, што я, нягодніца, пакінула іх у бежанстве на чужбіне ў голад і разруху? Якія яны цяпер? Калі ж яны і праўда мечаныя той страшнай пячаткай ды пойдуць у пекло? Тады ўзбярусо аж на сёмае небо, кінусо Госпаду ў ногі, стану яму цалаваць сандалі і маліць, каб пусціў і мяне туды, прыму за Яшку і Маню страшныя мукі!

На хвіліну з'яўляецца заклапочаны Альяш.

А н т а н ю к. Ілья, а калі пачнецца канец свету — у поўнач, раніцой, у абед?

А л ь я ш (мармыча малітву). Адчапіса, шчэ і ты тут!.. (Выбягае.)

П і л і п і х а. Ходзіць далей ад народу, з Усявышнім гаворыць! На свае вочы бачыла: стаіць за клірасам каля анёла ды шэпча яму на вухо штось! Хацела падслухаць, але ён міргае— не падыходзь!

X і м к а. Фігу што і зразумела б! Шаптаў слово, вядомае адно нябёсам! Клопату цяпер у яго бы ў генерала — такое дзело!

М а й с а к. Дзяды і прадзеды дарэмно чакалі!

X о р а м. Такія мы шчаслі-івыя!!!

Па авансцэне брыдуць вясковыя актывісты.

Камсамолец першы.Ну, дзісь свінні мелі чым пажывіцца на выгане — столькі хлеба, сыраў, яек, крупы багамольцы выкінулі на траву!.. Наша цялушка ледзь не падавіласа — хустку засмактала!..

Камсамолец другі. Гэта ж трэба — папрадавалі крамы, млыны, гаспадаркі і — папрыляталі!.. (Слухае званы.) А яны ўсё малоцяць!

Камсамолец першы. Це-емра! Паляшуцкія дзеўкі шчэ нават майтак не носяць!.. Я чуў пра гэта, але — не верыў. А ўчора з хлопцамі пару падлавілі і праверылі — без дна ходзяць, жах! А як яны зімой?!.

Камсамолец другі. Палешукі — ладна, але ж і нашых тут багата!.. Эх, на жаль, ніякаго канца не будзе, зноў брыдзі да халернаго торфу заўтра! Вада хало-одная, аж ногі ломіць!

Камсамолец першы (паныла спяваё).

Хто супроць нас — прэч з дарогі,

Бачыш гэну грамаду-у!

А мы і чорту скруцім рогі,

Богу вы-ырвем бараду-у!..

Хлопцы разыходзяцца. Цямнее. На цвінтары ўсё моляцца. — Бом!.. Цялям-цялям!.. —гудуць званы.

— Госпадзі, памілуй і прыдзі! — лямантуюць людзі.

— Бом!.. Цялям-цялям!..

— Госпадзі, памілуй! Госпадзі, памілуй! Госпадзі, памілуй!

М а й с а к (ускідвае рукі, крычыць). Сыдзі да нас, Гос-падзі!

— Бом!.. Цялям-цялям!..

У с е (пад звон спяваюць).

Ужэ к нам прыблізілась

Міра канчына,

Й ты к нам, прароча,

На землю прыйшоў!..

Пакайцесь, людзі, пакайцесь,

Зірніце навокал нас!

Ўсім сэрцам да бога ўздыхніце,

Апошні настаў ужэ час!..

Куды не паглядзіш на землю,

Забойствы й нянавісць адна:

Народы так дышуць злабою, —

Прыйшла ўжэ апошня пара!

Пакайцесь, людзі, пакайцесь!..

Паступова людзі астываюць ды з недаўменнем азіраюцца. Развіднела.

Г а л а с ы (яшчэ нясмелыя). Што, маму так я і не пабачу? — Хопіць, нацешыласа!

Жонка А н т а н ю к а. А ты нездаволены, што са сваёй Гандзяй не спаткаешса?!. А шчэ гаварыў: «Калі пачнецца неразбярыха, то стань і — ні з места!..» I з гэтай выдрай, Канцавой, нічого не здарыцца?!

А н т а н ю к. На якую табе халеру, бабо, здаласа тая Канцавая? Пра сябе думай!

Маці вар'ята. Трэ спытацца Альяша, як быць! Хай хоць нашы грошы верне за праданыя гаспадаркі!

Жонка Антанюка. А мы на канец свету — нават зімнюю вопратку прадалі, засталіса адно унь гэтыя маточкі воўны з марыносаў!

М а й с а к. Я шчэ тады казаў, — канец свету будзе ісці паступово, а вы паверылі, што зара гром смальне ды зямля расколецца!