Віктар Казько - Выбраныя творы ў двух тамах. Том І

Але яна, душа, была сваёй тут, яна выйшла з гэтага лесу, лес нарадзіў яе, успаіў і ўскарміў, і яна цяпер сумавала аб ім, клікала яго з небыцця, мо нават з праклёну. Дакляліся.

— Голая баба мыецца,— не вытрымаў Мацвей, паказаў рукою на поле і па прамую рэчку, на чаўны, што беспрытульна зыбаліся на ёй.

— Слухай, Віктаравіч,— не стрымаўся і Сяргей Кузьміч.— Тут, здаецца мне, згодпа з вашым праектам, запаведныя зоны павінны быць. Дзе япы?

— Ёсць, ёсць, Сяргей Кузьміч, ёсць...

— Але я не бачу.

— Яны ў іншым месцы. I да ўсяго, скажу я, не апраўдваюць яны сябе. Пакідаем рэчку ў натуральным стане, кавалак рэчкі, а яна забаЛочваецца, загнівае, і ўся наша праца кабыле пад хвост, выбачайце. I дрэвы там сохнуць, дубы паміраюць. Я лічу, нікуды не варты гэтыя запаведныя

зоны.

— Ты можаш лічыць так, але і з праектам павінен лічыцца.

— Акрамя праекта, Сяргей Кузьміч, ёсць яшчэ і мэтазгоднасць. Тэхніцы лепш без гэтых зон упраўляцца, нішто не замінае. Акрамя таго, я не ведаю, канечне, але мне асабіста вось гэта падабаецца,— Шахрай кіўнуў на рэчку.— Глядзіце, як па струнцы. Здорава ж абратаць такую моц.

Сяргей Кузьміч нічога на гэта не сказаў. Падабалася гэта яму ці не, засталося невядомым. Паказалася дрэва. Вярба. Невысокая, ніцае вецце да зямлі. I вецце гэтае ўжо жаўтаватага адцення, і макаўка таксама жаўтаватая. Яны апынуліся каля гэтай вярбы, абрадаваныя і расчуленыя.

— Яна ж прападзе, засохне,— крануў гэтае вецце Сяргей Кузьміч.

— Не прападзе,— абнадзеіў Шахрай.— Колькі я помню яе, увесь час такая. Да ўсяго, нехта палівае яе. Не ведаю толькі — хто. З мясцовых, пэўна.

— Кранальны клопат,— сказаў Мацвей.— Ці не вы, Алег Віктаравіч, хварэеце за гэтую вярбу?

— Хопіць, Мацвей, трэба і меру ведаць,— асадзіў яго Шахрай.

I Мацвей адчуў, што сапраўды меру трэба ведаць, чаго гэта ён са скуры вылузваецца, каб чысценькім сябе паказаць, хіба ж не тое самае робіць ён, што і ўсе астатнія. Тое ж самае, але хлебам будзе дараваны. I трэба глядзець і вучыцца, як здабываюць людзі гэты хлеб. Ён заўсёды быў цяжкім палешуку. 1 ніколі ніхто не пасміхаўся з хлеба, цану яму ведалі ўсе: пот і кроў. I гэтыя пот і кроў, людзей трэба паважаць і шанаваць, а не плакаць аб нейкім дрэве. Працаваць трэба, перарабляць гэтую родную, але такую няласкавую зямлю, пыніць і скідваць у рэчкі ваду, адводзіць і самі рэчкі, асушваць балоты, дрыгву, каб на месцы іх уставалі прамавугольнікамі і квадратамі палі...

Каля вагончыка Мацвея чакаў ужо Брытан. I чакаў, пэўна, даўно. Загукаў здалёку:

— Здароў, здароў, начальнік.

— Здароў, здароў, Брытан,— Мацвей адамкнуў дзверы, і яны зайшлі ў вагончык.— Што гэта ты, Вася, як урка, загаварыў, бы срок ужо матаў?

— А наш лёс такі, начальнік, калі яшчэ не матаў, дык буду матаць... Рабсіла патрэбна?

— Хоць во зараз, Вася,— узрадаваўся Мацвей.— На дрэнаж, на дамбу, на карчоўку, Вася...

— Ай, Роўда, начальнік, нешта ты не тое гаворыш. Што гэта за работа.

— А якую б ты хацеў?

— Самую цяжкую, самую гразную і адказную.

— Якую ж гэта?

— Прыбіральшчыка.— Васька схіліўся над сталом, паклаў на стол далонямі ўверх рукі, сцяў кулакі.— Прыбіральшчыкам, начальнік,— і нахабна глядзеў Мацвею ў вочы і ўсміхаўся. Мацвей адчуў, як у ім абуджаюцца сум, туга і злосць, што апанавалі яго яшчэ ўчора. На імгненне прамільгнуў перад яго вачыма і стары, якога яны сустрэлі ўчора. Мільгнуў і знік, і быў ён ужо аніяк не падобны на таго дзядка, што бачылі яны ўчора, не было ў ім безабароннасці, загнанасці, хітрыкі, адны хітрыкі на твары і ўваччу.

— Слухай, ты, малады пачынаючы туняядзец. Слухай мяне ўважліва.— Мацвей, ледзьве не перакуліўшы стол, трымаў ужо Ваську за каўнер. I той не спрабаваў вызваліцца з яго рук, слухаў уважліва і з выклікам. I гэты выклік астудзіў Мацвея.— Слухай мяне ўважліва,— паўтарыў ён зноў.— Я прыкрыў тую справу з кабаном, але ніхто мне не перашкодзіць вярнуцца да яе зноў. Ты ў мяне яшчэ зарохкаеш. Гэта я табе абяцаю, адзін на адзін, пакуль нас ніхто яшчэ не чуе, каб ты ведаў. Ты пойдзеш і будзеш у мяне рабіць як міленькі. Застаўлю, прымушу, зразумеў?

— Зразумеў, грамадзянін начальнік. Усё сказалі?

— Усё. Бацьку б свайго пашкадаваў. Паглядзі, усё жыццё, як яшчарка, шчыруе і шчыруе.

— Ды ты мяне, Мацвей, што, з бацькам раўняеш? — Выкліку ў вачах Ваські больш не было, разгубленасць толькі і непаразуменне.— Бацька мой — золата табе?

— Золата.

— Вось як яно, якое золата табе трэба. А што яно ведае, гэтае тваё золата? А што ён табе гэтую тваю дрэпку-хрэнку сікісь-накісь і збоку-папярок кладзе, ведаеш ты? Ведаеш? А ты яму сотнямі за гэта адвальваеш, не сваё, не шкада...