Віктар Казько - Выбраныя творы ў двух тамах. Том І

ДВОЕ Ў СТУДЗЕНІ

Снег пайшоў, як хтось нагадаў, апоўначы, роўна ў дваццаць чатыры гадзіны старога года ці нуль-нуль новага, калі ім і ўсяму савецкаму народу па радыё і тэлевізары аджадалі і ўжо ўсяго самага-самага, калі танцы ў клубе Васькавага тэхнікума пазбавіліся ўжо чыннасці і кантролю: выкладчыкі паціхеньку, па адным і парамі, пачалі знікаць з вечара, а студэнты засталіся амаль што адны. Вось тады і прыспеў час ісці снегу, апошні раз ударылі куранты, яшчэ не знікла рэха, як зямля злавіла ў свае прамарожаныя далоні першую сняжынку. Яна лягла на асфальт і ўвачавідкі растала, апляміла яго цёмнай уначы кропкай. Але ў забеленым, нібыта малаком, аціхлым небе ўжо кружылася мноства іншых сняжынак. Яны віліся, раіліся спачатку каля ліхтароў, нібыта збегліся на святло, і толькі тады, калі назбіралася іх там такое мноства, што яны не здольныя былі ўжо размінуцца, пачалі спускацца па зямлю. Адразу ж стала ціха, цішыня, здаецца, абрынулася на горад разам са снегам, вакол усё праяснілася: выйшлі з цемры паглядзець на першы снег дамы, дровы і людзі, што да таго нябачна сумавалі ў голым і халодным снежні. Дарослыя, як дзеці, лавілі снег далонямі, здымалі перад ім шапкі, падхоплівалі ў палёце яго языком, як птушкі хапаюць мух і камароў, нібы смакавалі, і не снег, а само свята, Новы год.

Святочна было на душы ў Надзі і ў Ваські., хаця толькі што, на танцах пад духавы аркестр і радыёлу, ім здавалася, што Новага года для іх не будзе. Яны нібы і не святкавалі, а выконвалі праз сілу нейкую цяжкую працу, што даўно ўжо змучыла іх, адчужыла, і толькі прыродная іх працавітасць перашкаджала ім плюнуць на ўсё і ціха- мірна разысціся. Гэта была не першая іх сустрэча ў горадзе, бачыліся яны і раней, але як бы незнарок, не згаворваючыся. Васька ў выхадныя разам з хлопцамі са сваёй групы хадзіў на танцы да заатэхнікаў. Надзя разам з дзяўчатамі таксама забягала ў клуб да іх, леснікоў. Толькі вытрымлівалі яны адно аднаго на гэтых вечарах на дыстанцыі, нібыта прыглядаліся, чаго варты кожны з іх тут, не ў родным Княжборы, дзе ніхто не спакушаўся на іх першынство, а сярод мноства іншых, падобных ім, заўсёды першых. Перад самым жа Новым годам гэтае прыцэньванне і прыглядванне, прыстрэлка вачыма праз увесь клуб скончылася. Васька сам аднёс Надзі запрашальны білет на вечар у яго тэхнікум. Першы білет, зроблены не абы-як, ад рукі, а надрукаваны ў гарадской друкарні, у якім усё як і належыць — запрашэнне, і не проста на вечар, а на навагодні баль-маскарад, і ёлка, і нават зялёная галінка з формы будучага лесатэхніка, і Дзед Мароз.

— Умора,— прымаючы гэты білет, сказала Надзя.— А калі, Васька, я не прыйду, калі я ўжо запрошана на баль-маскарад?

Васька зразумеў: Надзя блазнуе. У гэтым горадзе няма куды больш пайсці ў навагодні вечар. Хіба толькі ў РДК. Але патрапіць у гэты РДК і ў звычайныя выхадныя не надта проста, хаця самому Ваську не вельмі там і падабалася, як мухі на мёд, зляталіся туды ўсе гарадскія «хіпі», заманьваў цыганскі аркестр, што даводзіў іх да шаленства і беспрытомнасці. Цыганы з'явіліся ў іх горадзе не так даўно, не так даўно змянілі шатры і павозкі на хаты і кватэры, і ім, пэўна, часова, каб яны звыкліся з новым жыццём, шмат чаго дазвалялася: гадаць і гандляваць на вуліцах, цягнуць усё, што дрэнна ляжыць, трымаць коней, бубнамі і скрынкамі выводзіць горад з раўнавагі. Пра цыганоў, вольных птушак палёў і лясоў, якія раптам кінуліся ў гандаль, вершык нават быў складзены. Васька нагадаў гэты вершык, і, хоць і не паверыў, што Надзька будзе на Новы год скакаць пад цыганскі бубен, усё ж сумеўся, але марку вытрымаў:

— Як ведаеш, было б прапанавана, а там як атрымаецца. Я таксама яшчэ не ведаю: у сябе ў клубе буду ці ў РДК падамся.

— Ты мяне і ўгаворваць не збіраешся?

— Не збіраюся.

Надзька туды-сюды вільнула перад ім, прайшлася па пакоі, нібыта прыбірала нешта. Хаця, што ў ім было прыбіраць: сябе больш паказвала, пацвельвала яго — глядзі, маўляў, чым ты пракінуцца можаш. Во я якая, бачыш. Во якая я спрытная, лёгкая, гнуткая. Во якія ў мяне ногі... Глядзі, хлопча, глядзі. I Васька вымушаны быў зажмурыцца. Надзя адчула гэта.

— А шкадаваць не будзеш? — стала перад ім і нагой прытупвае.

— Ты будзеш шкадаваць,— ён намерыўся ўжо абысці яе і — ногі ў рукі, але Надзька не дала яму збегчы, змяніла тактыку:

— Мо чаю пап'еш? Чаму гэта я, Васька, павінна шкадаваць? Ці не занадта высока ставіш ты сябе?

I ён застаўся, толькі не дзеля таго чаю, а каб пагаварыць з Надзяй, давесці да розуму ёй, як ён сябе ставіць і чаму яна будзе шкадаваць. А пагаварыць ім не далі, наляцелі сяброўкі Надзі, дзяўчаты, з якімі яна жыла ў адным пакоі, адрэзалі яго ад дзвярэй, позіркамі вывучальнымі прыбілі да падлогі, як у ланцугі закавалі. Позіркамі пыталі і ў Надзі: гэта ён? I Надзька, фафура, у адказ ім зялёнымі сваімі светафорамі: ён, ён, ён. Камандаваць ім кінулася, каб дзяўчаты лепш разглядзелі яго, пераканаліся, як яна вяроўкі з яго можа віць: прынясі свежай вады, умывальнік прама-прама па калідоры і направа, уключы плітку і пастаў чайнік, вунь разетка. I Васька паслухмяна прынёс, уключыў, паставіў. I, нічога не скажаш, яму недзе нават было прыемна выконваць усе гэтыя загады, хацеў ён дагадзіць Надзі, таму што да гэтага ніколі дагаджаць не прыходзілася ні дома, ні па-за домам, дагаджалі больш яму, але ён прымусіў сябе пакрыўдзіцца і адмовіцца ад чаю, ускіпеў трошкі раней, чым чайнік — і хуценька за дзверы. I за дзвярыма пачуў ужо смех у спіну, і гучней за ўсіх і радасней смяялася Надзька, так, што і сам ён немаведама чаму вымушаны быў засмяяцца.