Генрых Далідовіч - Гаспадар-Камень

Бацька перасупоніў хамут, адышоўся. Янка, так нічога i не прамовіўшы, цмокнуў на каня i павёў плуг. Роўна. Не запускаў яго глыбока i не падымаў. Талковы хлопец. Не прападзе, будзе жыць. Але во змяніўся на вачах. Які працавіты, дзёрзкі, такі ж i зацінлівы. Не па ім выйшла — дык бунтаваў, аж, здаецца, хату ледзь не перавярнуў, зацяўся. Калі яшчэ i малы быў, дык меў свой характар. Ужо ў два гады не дала маці грудзей, дык ён не роў i не выў, а так зацяўся, што аж на галаве вошы заявіліся ад жалобы.

«Адпусціцца, нідзе не дзенецца... — падумаў, беручыся за кошык. — Перагарыць, стане ў аглоблі — пасватаем да Анелькі... Пётрык-то цяпер падбівае, каб прысылаў сватоў. Хоча заадно два вяселлі зрабіць. Але цяпер нам цяжка зрабіць вяселле, ды i якое будзе вяселле, калі Янку будзе яно нямілае, калі, можа, ён з другой маладой вачэй не будзе зводзіць... Увосень, на новым хлебе, усё зробім».

3.

За Буднікаваю хатаю сварыліся кабеты.

— А каб яны прапалі! — лямантавала старая Буднічыха, стоячы ў сваім гародчыку i падпёршы бокі рукамі.— Яны ўжо мне ўсе грады павыграбалі, каб яны падохлі i ты падохлых загрэбла!

— Каб цябе самую калі не сёння, дык заўтра як здыхату загрэблі! — адказала ёй суседка, Ваўчыха, са свайго гародчыка.— Барсучыха ты мардатая.

— Я мардатая? — ускіпела Буднічыха.— А ты якая? Красуня? Ты... Пудзіла ты! Караўка!

— А ты чысцёха? — не уступала Ваўчыха.— У цябе самой лыжкі ніколі не мытыя, каб цябе на той свет мылі! У хаце ніколі не мецена, ложкі не засланыя! Пад ложкам як наваліў летась кот, дык i цяпер тое ляжыць!

— Павыглядала, каб табе лупы вылезлі! A ў цябе ўсё мецена i заслана?! Ты меней бы бегала па хатах ды выглядала б усё, а сказала б свайму лупавокаму, каб плот загарадзіў!

— А твой не лупавокі?! Зубы як у каня! Дай бог, каб яго зубамі дзеці грушы абівалі!

— Каб...

Але болей лаянкі не пачулася: абедзве кабеты ўбачылі Зосю. Угледзеліся ў яе, праводзілі цікаўнымі позіркамі, хоць ты ім хвігу пакажы.

Якраз насустрач ёй ішоў Сцяпан Чорны.

— За курыцу во так сварацца! — усміхнуўся.— Брэшуць адна на адну, як сучкі, а я вот думаю: вот усё ў людзей баліць, а язык не забаліць ні разу...

— Вы, Чорныя, без'языкія! — незалюбіла, адказала яму Буднічыха.— У вас саміх языкі як мётлы!

— Каб не мы з дзяўчынаю гэтаю, дык ужо скора адна перад адной загаліліся б i дупы паказвалі б...

— Цьфу! Брахун! — незалюбіла i Ваўчыха, пакідаючы свой «бастыён» i імкнучыся ў хату.

Зося моўчкі падалася далей, адчуваючы, што i кабеты, i ўсе з акон пільна пазіраюць ёй услед. Яна ішла ў краму, купіць тое-сёе да вяселля, зайсці да Галены, што шыла ёй белую вясельную сукенку, вэлюм, а заадно мела патайное жаданне — убачыць Нямкевічаву Кастусю.

На шчасце, Кастусю згледзела ў двары — тая стаяла ў акружэнні мноства маленькіх белых i рабых парасят, дражнілася з імі.

Зося запаволіла ход, махнула рукою: хадзі сюды. Тая паслухала, затупала да яе.

Сустрэліся каля брамкі.

— Да мілага свайго ідзеш? — усміхнулася Кастуся.

Зося не адказала. Не ўзлавалася i не пакрыўдзілася.

— Янак дома? — запытала, не саромеючыся i не зводзячы позірку.

— Не-э... — наадварот, збянтэжылася тая.— У полі з татам. Аруць.

— Кастуська, міленькая...— Зося паклала далонь на маленькую Кастусіну руку.— Прашу цябе, ад усяго сэрца. Скажы яму, хай ён прыйдзе ўвечар. Туды... Ён ведае куды.

Кастуся анямела. Не чакала такой гамонкі.

— Толькі ты нікому не кажы,— шаптала ёй Зося.— Толькі яму аднаму. Я цябе прашу, як сястру. Скажаш?

— Скажу,— мармытнула Кастуся.

— О то i дзякуй табе,— прамовіла i, засаромеўшыся, усміхнулася. Але ў гэтай усмешцы Кастуся ўбачыла нейкую хітраватую задуму.

Пазней, калі адышла, была ў Шлёмы па сваіх клопатах, вярталася, ішла да старэйшай сястры, Галены, дык адумалася. Адчувала няёмкасць, сорам: a ці трэба было самой ісці, шукаць i клікаць Янку? Яна ўсё ж дзяўчына, а ён хлопец. Што ён падумае пра яе? I ці прыйдзе? Дык ужо i хацелася ёй: няхай не заявіўся б! Ёй, можа, лягчэй нават было б.

— На, прымерай,— калі вытурыла з хаты свёкра i дзяцей, сказала Галена i падала станік.— Мне ён ужо цесны, а маёй дачцэ да яго яшчэ доўга расці. Kaлi падыдзе, дык насі на здароўе.

— Ды ў мяне ест свае два станікі,— прамовіла Зося.

— Твае старыя, адзін яшчэ мамін, а гэты зусім новенькі.

— Ды не магу я станік насіць. Цісне, як абцугамi, грудзі. Я гарсэт нашу.

— Гарсэт гарсэтам,— не адступалася Галена.— A станік станікам. Бяры, бяры. Начэпіш, дык грудзі будуць высокенькія! У горадзе дзяўчаты i кабеты кожны дзень у станіках ходзяць. Не зашпіляюць верхнія гузікі блюзак i сукенак, а то вялікія выразы робяць, каб шыя, вяршкі грудзей былі відаць...